Көкшетау сыртқы округі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Көкшетау сыртқы округы - Ресей империясының 1822 жылы 22 шілдедегі “Сібір қазақтары туралы Жарғысы” бойынша 1824 жылы 29 сəуірде құрылған. Округті аға сұлтан басқарды. Алғашқы аға сұлтаны болып Уәлиханұлы Ғұбайдолла (Абайділдә), қазылары атығай руынан Зілғара Байтоқаұлы және керей руынан Мүсет Жәнібекұлы сайланды. 1857 жылы Көкшетау сыртқы округында 16 болыс (майлыбалта атығай, атығай бағыш, құдайберді атығай, құрсары керей, туадан керей, балтыкөш керей, есенбақты керей, уақ керей, есенәлі керей, жаулыбай қарауыл, уақ, самай керей, қанжығалы, құлтай қыпшақ, күрлеуіт қыпшақ, бай қырғыз), 144 ауыл, 8778 үй болды. Патша үкіметінің 1868 жылы 21 қазандағы [[Орал, Торғай, Ақмола және Cемей облыстарын басқару туралы уақытша ереже|“Орал, Торғай, Ақмола және Cемей облыстарын басқару туралы уақытша ережесіне”]] сәйкес Көкшетау сыртқы округы' уезд болып, Ақмола облысының құрамына енді.[1]

Аға сұлтан[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Ғұбайдолла Уәлиханов – 1824, 1832-1838.
  2. Жылғара Байтоқин – 1824-1826, 1838-1841.
  3. Тоқтамыс би – 1826-1827.
  4. Абылай Ғаббасов – 1829-1832.
  5. Әбілқайыр Ғаббасов – 1841-1845.
  6. Маңдай Тоқтамысов – 1845-1851.
  7. Әбдіғафар Маңдаев – 1852-1854.
  8. Пірәлі Ғаббасов – 1854-1857.
  9. Мұса Жылғарин – 1858-1860, 1866-1868.
  10. Шыңғыс Уәлиханов – 1860-1862, 1863-1866.
  1. Құспек Таукин – 1862-1863.[2]

Болыстары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Орталық мемлекеттік мұрағат материалдарында Көкшетау округіндегі қазақ болыстарының орналасу тізімі құрылған 1820-шы жылдары төмендегідей болған:[3]

№
Болыс атауы Рулар Сайланған сұлтандар
1 Майлыбалты атығай болысы Бабасан, Сүйіндік қара-Қадыр, Сары баласы, Елтоқ Әбілпейіс Ғабайдуллин
2 Бағыс Атығай болысы Атығай Бағыс, Ақкиік,  Баба, Құлансу, Қойлы Атығай Қонысбай Ғаббасов
3 Құдайберді Атығай болысы Құдайберді,  Бәйімбет Старшын М. Жанғарин
4 Құрсары керей болысы Құрсары, Барш Құрман, Сырым, Сағал- Сары, Есенберді ХХХ
5 Қуандық керей болысы Қунадан төбек, Жәнібек, Қармұрын, көшіп жүрген қыпшақ және Баба атығайлықтармен бірге ХХХ
6 Балта Көшебе керей болысы Балта, Көшебе, Мұраталы, Төлей, Сибан, Шағалан Старшын Етек Жандосов
7 Есенбай  керей болысы Шығыр, Абыз, Андағұл, Мұрат және  Құрсарының бір бөлігі   Сұлтан Кенжесары Рүстемов
8 Уақ керей болысы
Уақ, Бидалы, Жансары, Шайгүл, Баржақсы, Шағай Старшын Шуақ
9 Иманалы керей болысы Алдай, Қантай, Жадияр, Дәулетінбет, Бинай, Мадьяр, Нұралы, Нұрымбет, Күлтөбе Сұлтан Әбділғұл Аблайханов
10 Жұмабай Қарауыл болысы Жұмабай, Ыдықбай, Баққошқар Сұлтан Сейіткұл Шыңғысов
11 Атқы Жауар Қарауыл болысы Атқы, Жауар, Мөнтіқ, Сары, Қылды Самай Шыңғысов
12 Уақ болысы
Шоға уақ, Жансары уақ, Байжігіт уақ ХХХ
13 Самай керей болысы Самай, Матақай, Алдыберды ХХХ
14 Қанжығалы болысы Калапар, Барақ Шабақ, Құлтабар, Қошкелді, Жолымбет Сұлтан Нұрмұхамбет Сыдықов
15 Құлатай Қыпшақ болысы Құлатай,  Көгайдар, Құдас, Құлан Сұлтан Аблай Ишимов
16 Күрлеуіт қыпшақ болысы Күрлеуіт, Елубай, Айқұлдық, Мадяр Сұлтан Нұралы Құрашев
17 Байқырғыз болысы
Байқырғыз, Жаңақырғыз Сұлтан атағы бар би Қуандық Құтамбетов


1844 жылғы жүргізілген санақ бойынша[4]

Болыстар ауыл Киіз үй Ерлер әйелдер жылқы Қара мал Қой мен ешкі
1) Бабасан-Бағыс болысы 16 1047 3073 3173 19320 3820 29852
2) Андағұл-Ораз-Бәйімбет болысы 16 1215 3291 3353 39303 5140 85519
3) Андай-Ырсай болысы 12 598 1627 1459 17863 1680 35703
4) Ақкиік-Құлансу-Қойлы болысы 11 601 1590 1615 13729 1979 194201
5) Есенбай болысы 19 1219 2646 2233 37507 3932 54497
6) Қараша-Жаулыбай болысы 12 906 2390 2565 13685 2023 29949
7) Майлы-Балта болысы 15 1045 2896 3167 27853 4273 38816
8) Қылды-Ноғай болысы 13 947 2652 2935 12906 2069 22258
9) Атқы-Қарауыл болысы 19 498 1133 1323 22259 1655 38194
10) Жабар-Қарауыл болысы 9 424 765 859 8814 1273 23054
11) Мөнтік-Сары-Қарауыл болысы 7 405 795 771 9940 1769 20329
Дуан бойынша барлығы: 149 8905 22358 23453 223179 29603 574372

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том
  2. ↑ http://elib.nklibrary.kz/pdf/asyl-mura/zhylgara.pdf Мұрағатталған 9 желтоқсанның 2018 жылы.
  3. ↑ http://emirsaba.org/azastan-tarihshilarini-ltti-kongresi-azastan-tarihi-innovaciya.html?page=18
  4. ↑ http://elib.nklibrary.kz/pdf/asyl-mura/zhylgara.pdf Мұрағатталған 9 желтоқсанның 2018 жылы.


Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Көкшетау_сыртқы_округі&oldid=3184587» бетінен алынған