Көлгірлік

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Көлгірлікадам бойындағы екі жүзділік қасиеттің бір түрі. Көлгірлік арсызды арлы, сараңды жомарт, тәкаппарды кішіпейіл, қасты дос, әділетсізді әділ, өтірікшіні шыншыл етіп көрсете алады. Қазақтың дәстүрлі ұғымында шектен шыққан оспадарлық пен сүйкімсіз мінез – “қасиетсіздік” деп бағаланып, жалған айтып жағыну, өтірік айтып көлгірсу, мүттәйім болып мүләйімсу аярлық пен залымдықтың белгісі ретінде қабылданған. Ислам дінінде іші мен тысы бөлек, екі жүзді, көлгір адамды “мунафиқ” дейді. Мұхаммед пайғамбар хадисінде мунафиқтың үш белгісі айтылады:

Сол секілді лауазымы жоғары кісіге бас пайдасы үшін жағымпаздану, бағыну – екі жүзділіктің, Көлгірліктің белгісі. Ондай адам бастық қалағанын берсе, жағымпаздығын жалғастыра береді де, көңілін таппаса – бетін ары бұрады. Пайда үшін жағынып, тілемсектік пен Көлгірлікке салынған мұндай адамдар туралы Абайдың қара сөздері|Абайдың төртінші қара сөзінде]]: “Қулық саумақ, көз сүзіп, тіленіп адам саумақ – өнерсіз иттің ісі. Әуелі құдайға сиынып, екінші, өз қайратыңа сүйеніп, еңбегіңді сау, еңбек қылсаң, қара жер де береді, құр тастамайды”, – делінген. Сондай-ақ, Абай тұжырымы бойынша, жаман мінез жаман қылықтан туындамақ, ол: “Әрбір жалқау кісі қорқақ, қайратсыз тартады; әрбір қайратсыз қорқақ, мақтанғыш келеді; әрбір мақтаншақ қорқақ, ақылсыз, надан келеді; әрбір ақылсыз, надан арсыз келеді; әрбір арсыз, жалқаудан сұрамсақ, өзі тойымсыз, тыйымсыз, өнерсіз, ешкімге достығы жоқ жандар шығады”, – дей келе, “мұның бәрі төрт аяқты малды көбейтеміннен басқа ойының жоқтығынан...” (3-қарасөз), – деп қорытады. Демек, адам ниетінде адалдыққа орын қалмай, тоғышарлық пен қиянатшыл пиғыл үстем болған кезде Көлгірлік пайда болып, турашылдық пен шыншылдықтың орнын баса бастайды. Кісілікке жат мұндай қасиеттерді “адамның түсіне емес, ісіне қарап” (С.Сарайи) анықтау қажет.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том