Көрікті ойраш
| Көрікті ойраш | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||||||
| Ostrowskia magnifica Regel |
Көрікті ойраш (лат. Ostrowskia magnifica) – қоңыраугүлдер тұқымдасының ойраш туысына жататын көпжылдық өсімдік.
Мәртебесі: сирек кездесетін, жеке типті туыстың қалдық түрі. Угам жотасының тек үш сайында ғана (Мақбалсай, Алмалысай, Пияздысай) кездеседі. Қазақстан жерінен тыс Солтүстік Ауғанстан мен Памир-Алайда (Тәжікстан) таралған. Солтүстік тасты тік беткейлерде бұталармен бірге немесе жасыл жекелеген арша ағаштарымен өседі. Өте әдемі, биік (1,5 м) көпжылдық өсімдік, піспек тәрізді жапырақтары мен шеңбері 12 см, ірі ақ және көгілдір гүлдері бар. Жиі гүлдері жалғыз, бірақ көбіне бір сабақта 10-ға дейін болады. Бұл түрдің тамыры өте ерекше – жуан, ақ, цилиндр тәрізді, ұзындығы 60см, шеңбері 8-10 см; көптеген жіңішке тамыршалары бар. Осы тамыршалары арқылы жаздың ыстық кезеңінде жер үсті бөліген сумен қамтамасыз ететін ылғалды жинайды. Тамыры 20-35 см тереңдікте орналасады. Бұл өну бүршігін ауа райының қолайсыз жағдайларынан қорғайды. Сонымен қатар ересек дараларын басқа жерге отырғызу қиынға түседі. Қазақстан популяциясы 1000 дараға дейін жетеді. 1968 жылы тек Мақбал сайынан ғана 850 дара есептелген болатын. 30 жылдан кейін осы жерден көлемі 500 шаршы метр популяциясы сипатталып жазылған болатын, оның жоғарғы тығыздығы бір шаршы метрде 5-6 гүлдеп тұрған дара. Мұндай тартымды сәндік өсімдікті көгалдандыру жұмысында кеңінен қолдану керек. Мәдени түрде XIX ғасыр соңынан белгілі. Б.А.Федченко 1898 жылы Швейцарияда гүл өсіруші Марк Мишельден керемет көшеттерін көрді. Тұқымымен көбейтеді, алғашқы көшеттері Ташкентте төртінші жылы, Алматыда бесінші-алтыншы жылдары гүлдейді. Табиғатта көшеттері 10 жылдан кейін, көбіне 16 жылдан кейін гүлдейді. Қазақстан популяциясы Угам қорығында орналасқан. Оның жағдайына үнемі бақылау жасап, толық қорғауға алу керек.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы» Қызыл кітап беттерінен. А.А.Иващенко. Алматы 2006 жыл