Көңілдің күйі тағы да...

«Көңілдің күйі тағы да...» - Абайдың 1900- 01 жылдар аралығында М. Ю. Лермонтовтың «Из- майл-бей» дастанынан тәржімелеген үзінді өлеңі. Аударма әрқайсысы 4 тармақты 4 шумақтан тұрады, көлемі 16 жол. Өлеңнің соңғы шумағы түпнұсқада жоқ, Абайдың өзі қосқан сияқты. Өлең 8-9 буынды шалыс ұйқас өрнегімен кестеленген. Алғашқы рет 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Туынды басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. Мүрсейіт қолжазбаларында, 1909 жылғы жинақта 1-шумақтың 1-жолы «Көңіл күйі тағы да» болса, кейінгі басылымдарда бұл жол «Көңілдің күйі тағы да» ретінде алынған. 1939 жылғы басылымда 1-шумақтың 2- жолы «Өмірдің жанның алды ішің» болып берілсе, қалған басылымдарда - «Өмірсіз жанның алды ішін». 1945 жылғы Абай шығармаларының толық жинағында осы өлеңге берілген түсініктемеде: Сөз болсын ескі ер сөзі, Кейінгіге қалынсын, - дегендегі Абайдың «ескі ер» сөзі деп отырғаны «Ескендір» дастаны болуы керек» деген жорамал айтылған. Олай десек, дәл осы екі жолдың алдында: «Жанымның жарық жұлдызы, Жамандық күнде жарымсың», - деген сөздер тағы бар. Сонда «жарымсың» деп кімді айтып отыр дейміз? Лермонтов суынған көңлімді шабыт билеп, өтіп кеткен махаббаттан қалған елес-сағымды өлең қылмақпын дейді ғой («превращает в песнопенье тоску, развалину страстей»). Лермонтов осы сезімін Измаилдың жақсы көрген, бірақ қолынан шығарып алған черкес қызы Бараны сағынуын бейнелеу арқылы аңғартады. Абайдың өлеңіндегі «жарымсың» деген сөз Лермонтовтың бұрынғы махаббатын сағынған сезімін білдірген сөздерге сәйкес шығады емес пе? Олай болса, «ер сөзі» дегені сол Измаилдың ерлігі дастан болып кейінгіге жетсін деген мағына береді. Ендеше бұл жерде ойда жоқтан «Ескендір» дастанын әкеліп қыстырудың және оның өзін атамай, жұмбақтап айтып отыр деудің ешбір қисыны жоқ.