Лейкопоэз

Қан түзілудің сатылары

Лейкопоэз (leucocytopoesis, грек, leucocytos — ақ жасуша, poesis —түзілу) — қантұзу мүшелеріндегі лейкоциттердің даму процесі. Сақа адам мен ересек жануарлар организмдерінде лейкопоэз — орталық қантұзу мүшесі — сүйектің қызыл кемігі майында басталып, лейкоциттердің көбею, жетілу, мамандану процестері басқа қантұзу мүшелерінде (айырша без, көкбауыр, лимфа түйіндері, лимфо-эпителиальды құрылымдар) аяқталады. Гранулоциттердің түзілу процесін гранулоцитопоэз деп атайды. Сүйек кемігі майындағы копмүмкіндікті (полипотентті) діңгекті жасушалардан көпмүмкіндікті жартьшай діңгекті жасушалар, олардан бірмүмкідікті бастама ізашар жасушалар — бласттар жетіледі. Миелоидты ұлпадан дамитын миелобласттардың (миелопоэз) мамандануы үш бағытта (эозинофил, базофил, нейтрофил) жүреді. Миелобласттардан промиелоциттер, олардан кезегімен миелоциттер, метамиелоциттер, жас, таяқша ядролы және сегментті ядролы гранулоциттер (эозинофилдер, базофилдер, нейтрофилдер) түзіледі. Гранулоциттердің жетілу барысында лейкоциттердің мөлшері кішірейіп, дөңгелек ядролары сегментті ядроларға айналады. Цитоплазмасында дәншелер жинақталып маманданады. Моноциттердің түзілу процесін — моноцитопоэз, ал лимфоциттердің — лимфоцитопоэз деп атайды. Моноцитопоэз процесі кезінде көпмүмкіндікті діңгекті жасушалардан кезегімен көпмүмкіндікті жартылай діңгекті жасушалар, олардан бірмүмкіндікті бастама ізашар клеткалар — монобласттар, промоноциттер, моноциттер түзіледі. Лимфоцитопоэзде — көпмүмкіндікті діңгекті жасушалардан кезегімен көпмүмкіндікті жартьшай діңгекті жасушалар, бірмүмкіндікті бастама жасушалар — лимфобласттар, пролимфоцитер, лимфоциттер дамып жетіледі де, одан соң, олар тимус (айырша без), көкбауыр, лимфа түйіндерінде маманданып, Т- және В- лимфоциттеріне айналады. В- лимфоциттерден плазмоциттер жетіледі.