Лықсу

Лықсу

Лықсу — тектоникалық қозғалыстардан жаралған тау жыныстарының бастапқы күйін өзгертіп, жарықтар бойымен ығысуы. Лықсу жылжытушысы лықсытушы деп аталады. Ол еңіс (45Ә-тан аз болмайды) және тік орналасады. Қатпарлардың созылымына қатысты бойлық, қиғаш (диагональ) және көлденең Лықсу болып бөлінеді. Бойлық Лықсу қатпар бойымен созылады, қиғаш Лықсу қатпарды сүйір бұрыш жасап, ал көлденең Лықсу тік бұрыш жасап қияды. Қабаттардың еңістігіне қатысты Лықсу үйлесімді (лықсытушы мен қабаттар бір бағытта құлайтын) және үйлесімсіз (лықсытушы мен қабаттар бір-біріне қарама-қарсы бағытта құлайтын) болып жіктеледі. Созылымы бойынша Лықсу өлшемі өте кең ауқымда [км-ден (қысқа Лықсу) жүздеген км-ге (үлкен Лықсу) дейін] өзгереді. Лықсу амплитудасы әр түрлі:

• тік бағыттағы (тік амплитудасы, биіктігі) — а;
• лықсытушының жазықтығындағы (еңіс амплитуда) — А;
• жарылған қабаттардың бірінің екі қанатындағы ең жақын аралығы (стратигр. амплитуда) — а;
• жарылған қабаттардың көлбеу бағыт бойынша жылжып, ажырауы (лықсыманың үңіреюі) — b.

Табиғатта таза Лықсу сирек кездеседі. Көбінесе жарылым қанаттары қиғаш бағытта жылжып, лықсыма-ығыспа немесе лықсыма-қаусырма түрінде дамиды. Жер қыртысындағы созу күштері әсерінен жарылымдар ажырау немесе кесілу жарықшақтары бойынша жаралады. Бұл күрделі жарылымдар бірлестігі өлшемдері әр түрлі горст немесе грабенді қалыптастырады. Лықсу барлық жағдайда өзі кездескен жерде және геологиялық картада жарылым сызығы бойынша жасы әр түрлі тау жыныстарының түйісуі арқылы анықталады. Лықсытушы әрдайым төмен түскен блок бағытында, яғни жастау тау жыныстарына қарай еңіс орналасады. Жер бедерінде Лықсу бойымен жылжыған тау жынысы блоктары кертпештене текшеленіп орналасуы арқылы байқалады.

Пайдаланған әдебиет

• Қазақ энциклопедиясы