Магинданао
| Магинданао | |
| минданао | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1,1 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Магинданао (минданао) — Филиппин аумағында тұратын халық.[1] (Минданао аралында, Минданао өзенінің аңғарында және Давао шығанағы жағалауында). Жалпы саны 1,1 млн адам. (2009).[2]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Олар магинданао тілінде сөйлейді (Маранао тілінің диалектісі).[3][4]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дінге сенушілердің діни байланысы: сүнниттік мұсылмандар.[5]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі кәсібі – егіншілік (күріш, маниок, абака, жүгері, кофе), мал шаруашылығы (карабао бұқалары), балық аулау, аңшылық, гевей шырынын өндіру. Зергерлік қолөнер, тоқыма өнері, мата бояу, ағаш ою, қайық жасау жақсы дамыған. Магуинданао аралдың ең жақсы қару жасаушылары болып саналады (боло пышақтары, найзалар, соғылған қалқандар).[6]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Магинданаолардың қоғамдық-саяси өмірінің ерекшелігі — маратабат (әлеуметтік саралау) жүйесі. Ертеде дату (дворяндар), сакоп (еркін адамдар) және улипун (құлдар немесе қызметшілер) деп бөлінді. Бүгінгі таңда оларға датулар, сакоптар және шартты еркін адамдар немесе қызметшілер (улипундардың ұрпақтары) кіреді.
Магинданао келесі туыстық терминдерді пайдаланады: мангалукс (ата-ана), ама (әке), ина (ана), манга бабу (тәте), бапа (аға), вата немесе мулиа-тау (балалар), вата а мама (ұл), вата а бабай (қызы), кака вата (үлкен бала), али а ваталбунгсо (кіші бала), гегет (немере ағасы), пакиватаан (жиен), апо (немере), пануганган (қайын жұрты), пануганган на мама (қайын ата), пануганган на бабай (қайын ене), манугаң (күйеу бала), манугаң на мама (күйеу бала), манугаң на бабай (келіні), ипаг на мама (күйеу бала), ипаг на баби (келіні), паталилуан (өгей бала) және гегет/сулед (жалпы туыстар).[7]
Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәстүрлі Магинданао елді мекендері негізінен олардың ішкі аумағының су жолдарының жанында және кең жағалау бойында орналасқан. Мұндай қоныстану құрылымы қайықтармен тасымалдау мен байланыстың салыстырмалы жеңілдігін қамтамасыз етті. Су жолдарының бойындағы немесе оған жақын орналасқан басқа елді мекендерді Дату (жергілікті бастықтар) бақылап отырды және жүздеген, тіпті мыңдаған адамдар болды. Дәстүрлі дату үйлері көбінесе туыстары мен ізбасарлары тұратын басқа ғимараттармен бірге орналасқан көпқабатты үйлер ретінде жобаланған үлкен ағаш құрылымдар болды. Заманауи үйлер осы мүмкіндіктердің барлығын қамтиды, сонымен қатар заманауи материалдарды, яғни мырышталған болат, алюминий парақтары және шыныларды қамтиды. [8]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Маталар әдетте абакадан үйде жасалады. Ақсүйектердің киімінде сары түс басым; алтын жалатылған түймелер көсемнің немесе сұлтанның киімінің ерекше белгісі ретінде қызмет етті.
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бүгінгі күні Магинданаолар өз тағамдарын шығарады. Олар әртүрлі егін өсіреді, балық өсіреді және батпақтардан жабайы азық алады. Ылғалды күріш ойпатты жерлерде өсіріледі, ал құрғақ күріш пен жүгері таулы аймақтарда өсіріледі. Олардың рационында ямс, күріш, қызанақ, асқабақ, бұршақ, кокос, ешкі және тауық бар.[9]
Фольклоры
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Фольклор өте бай. «Индрапатра» эпосында үнділердің әсері байқалады. Оларда аграрлық және анимистік культтердің қалдықтары сақталған.[10]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазіргі заман энциклопедиясы. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Үлкен Ресей энциклопедиясы. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Магинданао. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Магинданао сөзінің мағынасы. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Магинданао. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Магинданао. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Филиппиндегі Магинданао халқы: тарихы, мәдениеті және өнері, әдет-ғұрыптары мен дәстүрлері. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Магинданао. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Филиппиндегі Магинданао. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
- ↑ Магинданао халқы. Тексерілді, 21 Қыркүйек 2024.
