Майя Энджелоу

Майя Энджелоу
	Майя Энджелоу
	ағылш. Maya Angelou
	; Энджелоу 2013 жылдың ақпанында Пенсильвания штатындағы Йорк колледжінде сөз сөйледі.
Туған кездегі есімі	Маргарит Энн Джонсон
Лақап аты	Майя Энджелоу
Туған күні	4 сәуір 1928
Туған жері	Сент-Луис, Миссури, АҚШ
Қайтыс болған күні	28 мамыр 2014 (86 жас)
Қайтыс болған жері	Уинстон-Сейлем, Солтүстік Каролина, АҚШ
Азаматтығы	АҚШ
Білімі	Джордж Вашингтон атындағы орта мектеп Калифорния еңбек мектебі
Мансабы	ақын, драматург
Шығармашылық жылдары	1966-2014
Жанры	автобиография
Шығармалардың тілі	Ағылшын
Дебюті	«Ничтожнейший» (ағылш. The Least of These)
Марапаттары	Пулитцеровская премия; Премия «Золотой орел»;
Сыйлықтары	• Әйелдер ұлттық даңқ залы (1998) • Лэнгстон Хьюз медалі (1991) • Спингарн медалі (1994) • NAACP Image Award «Үздік деректі әдеби шығарма» номинациясы бойынша (2005) • Мариан Андерсон сыйлығы (2008) • NAACP Image Award «Үздік деректі әдеби шығарма» номинациясы бойынша (2009) • Америкалық әдеби қауымдастыққа ерекше қызметі үшін жазушыларға берілетін марапат (2013) • «Кандакия» сыйлығы (1990) • Хорас Эльджер атындағы марапат (1992) • Арканзас штатының афроамерикандықтар даңқ залы (1993) • Поль Робсон атындағы сыйлық (1990) • «Кристалл» сыйлығы (1992) • Оңтүстік Каролина университетінің Құрметті докторы (1989) • Балтимор қаласының Құрметті азаматы (1990 жылғы 22 наурыз) • Солтүстік Каролина әдебиет сыйлығы (1987) • Спелман колледжінің Құрметті дәрежесі (1983)
Қолтаңбасы
официальный сайт

Ма́йя Э́нджелоу ^[1]^[2] (ағылш. Maya Angelou, шын есімі Маргарит Энн Джонсон, ағылш. Marguerite Ann Johnson; 4 сәуір 1928, Сент-Луис, АҚШ – 28 мамыр 2014, Уинстон-Сейлем, АҚШ^[3]) – америкалық жазушы, ақын, мемуарист. Ол жеті автобиографиялық кітап, бес эссе жинағы және бірнеше өлеңдер жинағының авторы. Сонымен қатар, пьесалар, кинофильмдер мен телешоулар жазуға қатысқан.

Майя Энджелоу – бірқатар марапаттардың иегері, сондай-ақ оған 30-дан астам құрметті докторлық дәрежелер берілген. Оның “Мен тордағы құстың неге ән салатынын білемін” (I Know Why the Caged Bird Sings) атты 16 жасына дейінгі өмірі туралы мемуары оған әлемдік танымалдық әкелді.

Азаматтық құқықтар қозғалысына қатысуы

Майя Энджелоу азаматтық құқықтар қозғалысына белсене қатысты. Ол Мартин Лютер Кинг пен Малкольм Икспен бірге жұмыс істеді. 1993 жылы президент Билл Клинтонның инаугурациясында ол “Таңғы дем” (On the Pulse of Morning) атты өлеңін оқыды. Оның шығармалары дүниежүзіндегі мектептер мен университеттерде кеңінен оқытылады. Кітаптарында негізгі тақырыптар ретінде нәсілшілдік, жеке тұлға, отбасы және саяхат мәселелері қарастырылады.

Ерте өмірі

Маргарит Энн Джонсон 1928 жылы 4 сәуірде Сент-Луисте (АҚШ) дүниеге келді.^[4] Әкесі – диетолог, анасы – медбике.^[5]

Үш жасында ата-анасы ажырасты,^[6] содан кейін әкесі оны және төрт бауырын әжесіне (Энни Хендерсон) жібереді. Төрт жылдан кейін әкесі оларды анасының жанына, Сент-Луиске қайтарады.

Сегіз жасында Майя анасының досының (Фриман) жыныстық зорлығына ұшырайды. Бұл туралы ағасына айтады, ал ағасы барлық отбасына хабарлайды. Фриман кінәлі деп танылып, түрмеге бір-ақ күнге қамалады. Ол бостандыққа шыққаннан төрт күн өткен соң өлтірілді (мүмкін, Маргариттің ағалары кек алған). Фриманның өлімінен кейін Маргарит өзін кінәлі сезініп, бес жыл бойы сөйлемей қояды.^[7] Осы кезеңде ол кітаптар мен әдебиетке қызығушылық танытып, байқағыштық қабілетін дамытады.^[8]

Кейіннен мұғалімі Берта Флорс оған сөйлесуге көмектеседі. Ол Чарльз Диккенс, Уильям Шекспир, Эдгар По, Дуглас Джонсон және Джеймс Джонсонның еңбектерімен танысады.^[9]^[10]^[11]

14 жасында ол Оклендке (Калифорния) көшіп, анасымен бірге тұрады. Жасөспірім кезінде Сан-Францискода трамвай кондукторы болып жұмыс істеді.^[12] 17 жасында мектепті бітіргеннен кейін ұлы Клайдты дүниеге әкелді, кейінірек ол да ақын болды.^[13]

Жеке өмірі

Майя Энджелоу екі рет тұрмыс құрды. 1951 жылы ол грек текті теңізші және электрик Томас Ангелосқа тұрмысқа шықты. Анасы бұл некені қолдамады, өйткені олар әртүрлі нәсілге жататын еді.^[14]^[15]^[16] Отбасымен бірге Нью-Йоркке көшіп, Алвин Эйлимен бірге заманауи би өнерімен айналысты. Кейін Сан-Францискоға оралды.^[17]

1954 жылы ажырасып, “Энджелоу” деген әдеби бүркеншік есімін қолдана бастады.^[18] 1959 жылы Нью-Йоркке көшіп, Гарлем жазушылар гильдиясына қосылды.^[19] 1961 жылы ол оңтүстікафрикалық белсенді және заңгер Вусумзи Макемен қарым-қатынас орнатты, олар Каирде бірге тұрды.^[20]

1973 жылы ол валлийлік ағаш шебері Поль дю Фомен некелесті.^[21]

2014 жылы 28 мамырда 86 жасында қайтыс болды. Оны үйінде медбикесі тапты.^[22]

Марапаттары мен жетістіктері

1970 – Йель университетінің Chubb Fellowship марапаты
1971 – Коретта Скотт Кинг премиясы (афроамерикалық балалар мен жастар әдебиетіне)
1972 – Пулитцер сыйлығына номинация (“Маған бір жұтым салқын су бер, өлмей тұрып”)
1973 – “Тони” театралдық сыйлығына номинация (Look Away қойылымы)
1983 – Ladies’ Home Journal журналының “Әлемдегі ең ықпалды 100 әйел” тізіміне енді
1986 – Фулбрайт бағдарламасы бойынша марапат (АҚШ пен басқа елдер арасындағы өзара түсіністікті нығайту үшін)
1990 – Golden Plate Award (Америкалық жетістіктер академиясынан)
1991 – Лэнгстон Хьюз сыйлығы (афроамерикалық мәдени мұраны зерттегені үшін)
1992 – Горацио Элжер сыйлығы (қиындықтарды еңсеріп, жетістікке жеткен америкалықтарға беріледі)
1993 – “Инаугурациялық ақын” сыйлығы (“Таңғы дем” өлеңін Клинтонның инаугурациясында оқығаны үшін)^[23]
1993 – Арканзас штатының “Қара даңқ залына” енгізілді.

Библиография

Сондықтан тордағы құс ән салады (I Know Why the Caged Bird Sings, 1969)
Өлерден бұрын бір жұтым салқын су берші (Just Give Me a Cool Drink of Water ’fore I Die, 1971)
Менің атыммен жиналыңдар (Gather Together in My Name, 1974)
Рождестводағыдай ән салып, билеп, көңіл көтереміз (Singin and Swingin’ and Gettin’ Merry Like Christmas, 1976)
Қанатым жарамай қалар деп дұға ет (Oh Pray My Wings Are Gonna Fit Me Well, 1975)
Сонда да мен көтерілемін (And Still I Rise, 1978)
Әйелдің жүрегі (The Heart of a Woman, 1981)
Шейкер, неге сен ән салмайсың? (Shaker, Why Don’t You Sing?, 1983)
Құдайдың барлық баласына жолға етік керек (All God’s Children Need Traveling Shoes, 1986)
Енді жолға жеңіл шығар едім (Wouldn’t Take Nothing for My Journey Now, 1993)
Енді Шеба ән салады (Now Sheba Sings the Song, 1987)
Өмір мені қорқытпайды (Life Doesn’t Frighten Me, 1993)
Жан таңданыспен артына қарайды (Soul Looks Back in Wonder, 1994)
Менің боялған үйім, дос балапандарым және мен (My Painted House, My Friendly Chicken and Me, 1994)
Анам, мен және анам (Mom & Me & Mom, 2013)

Құрметіне

2021 жылы азаматтық құқықтар үшін күреске, саясатқа, гуманитарлық сала мен ғылымға қосқан үлесімен танылған Майя Энджелоу мен басқа да бірқатар әйелдердің құрметіне олардың портреттері ширек долларлық монеталарға бейнеленіп, есте қалдырылды.

Дереккөздер

↑ Соединённые Штаты Америки : [арх. 21 февраля 2023] // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
↑ Angelou, Maya. Pronunciation of Maya Angelou. SwissEduc (2007). Дата обращения: 2 октября 2013. Архивировано 17 декабря 2013 года.
↑ BBC News — Maya Angelou 'the brightest light' says Barack Obama. Дата обращения: 28 мая 2014.
↑ Gillespie et al., p. 14.
↑ Lupton, p. 4.
↑ Angelou (1969), p. 6.
↑ Lupton, p. 5.
↑ Gillespie et al., p. 22.
↑ Angelou (1969), p. 13.
↑ Gillespie et al., p. 23.
↑ Lupton, p. 15.
↑ Gillespie et al., p. 28.
↑ Angelou (1969), p. 279.
↑ Hagen, p. xvi.
↑ Gillespie et al., pp. 29, 31.
↑ Powell, Dannye Romine. Maya Angelou // Parting the Curtains: Interviews with Southern Writers (англ.). — Winston-Salem, North Carolina: John F. Blair Publisher, 1994. — P. 10. — ISBN 0-89587-116-5.
↑ Gillespie et al., pp. 36-37.
↑ Gillespie et al., p. 41.
↑ Gillespie et al., pp. 49-51.
↑ Gillespie et al., p. 59.
↑ Angelou, Maya (1997). Even the Stars Look Lonesome. New York: Random House. p. 1. ISBN 978-0-553-37972-3.
↑ Dr Maya Angelou remembered at public memorial service.wdam.com.
↑ On the Pulse of Morning | IIP Digital. web.archive.org (30 декабря 2016).

[1] Соединённые Штаты Америки : [арх. 21 февраля 2023] // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.

[2] Angelou, Maya. Pronunciation of Maya Angelou. SwissEduc (2007). Дата обращения: 2 октября 2013. Архивировано 17 декабря 2013 года.

[3] BBC News — Maya Angelou 'the brightest light' says Barack Obama. Дата обращения: 28 мая 2014.

[4] Gillespie et al., p. 14.

[5] Lupton, p. 4.

[6] Angelou (1969), p. 6.

[7] Lupton, p. 5.

[8] Gillespie et al., p. 22.

[9] Angelou (1969), p. 13.

[10] Gillespie et al., p. 23.

[11] Lupton, p. 15.

[12] Gillespie et al., p. 28.

[13] Angelou (1969), p. 279.

[14] Hagen, p. xvi.

[15] Gillespie et al., pp. 29, 31.

[16] Powell, Dannye Romine. Maya Angelou // Parting the Curtains: Interviews with Southern Writers (англ.). — Winston-Salem, North Carolina: John F. Blair Publisher, 1994. — P. 10. — ISBN 0-89587-116-5.

[17] Gillespie et al., pp. 36-37.

[18] Gillespie et al., p. 41.

[19] Gillespie et al., pp. 49-51.

[20] Gillespie et al., p. 59.

[21] Angelou, Maya (1997). Even the Stars Look Lonesome. New York: Random House. p. 1. ISBN 978-0-553-37972-3.

[22] Dr Maya Angelou remembered at public memorial service.wdam.com.

[23] On the Pulse of Morning | IIP Digital. web.archive.org (30 декабря 2016).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]