Мазмұнға өту

Марбург вирусы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Марбург вирусы

Маргбург вирусы. ~100000x үлкейту
Ғылыми топтастырылуы
Патшалық

Orthornavirae

Тип

Negarnaviricota

Класс

Monjiviricetes

Қатар

Mononegavirales

Тұқымдас

Филовирустар

Туыс

Marburgvirus

Түр

Марбург вирусы

Халықаралық ғылыми атауы

Marburg marburgvirus

{{{ХТҚО статусы}}}
Балтимур бойынша тобы

V: Біржіпшелі (-)РНҚ-сы бар вирустар


Ортаққордан
сурет іздеу
NCBI  11269
EOL  741149

Марбург вирусы – марбургвирустардың монотиптік тұқымдасына жататын филовирустар жанұясының бір түрі. Марбург геморрагиялық қызбасын шақырады. Бұл вирус бастапқыда орталық және шығыс Африкада үлкен және адам емес приматтардың инфекциясы ретінде табылды.[1]

Таксономиясы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Marburgvirus және Ebolavirus тектерінің мүшелері бастапқыда қазір жойылған Filovirus тұқымдасының түрлері ретінде жіктелген. 1998 жылы омыртқалы жануарлардың вирустары бойынша кіші комитет вирустар таксономиясы жөніндегі халықаралық комитетке Filovirus тұқымдасын екіге бөлуді ұсынды: Ebola-like virus және Marburg-like virus. 2002 жылы Marburgvirus тұқымдасының жалғыз түрін Lake Victoria marburgvirus деп өзгертуге қосымша заманауи номенклатура (Ebolavirus, Marburgvirus) ұсынылды. 2011 жылы бұл түр қайтадан Marburg marburgvirus деп аталды.[2]

Атаудың «Марбург» бөлігі 1967 жылы Германияның Марбург қаласында алғашқы індет ошағы болған жерден алынған.[3]

Вирусологиясы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Вирион құрылымы диаметріне сәйкес ұзын жіп тәрізді бөлшектері бар филовирустарға тән, бірақ ұзындығы айтарлықтай өзгереді, орташа 800-ден 14 000 нм-ге дейін, жұқпалылығы 790 нм шамасында. Вириондар (вирустық бөлшектер) құрамында жеті белгілі құрылымдық ақуыздар бар. Құрылымы жағынан Эбола вирусымен дерлік бірдей болғанымен, Марбург вирусының одан антигендік айырмашылығы бар, басқаша айтқанда, олар жұқтырған организмдерде әртүрлі антиденелердің түзілуін тудырады. Бірінші филовирус ретінде анықталды.[4]

Марбург вирионы және геномы

Барлық мононегавирустар сияқты, марбург вириондарының құрамында кері полярлығы бар жұқпалы емес, сызықты сегменттелмеген, бір тізбекті РНҚ геномдары бар, оларда кері-комплементарлы 3' және 5' ұштары бар, 5' қалпақшалары жоқ, полиаденилденбеген және коваленттік емес ақуызбен байланысады.[5] Марбург вирусының геномында 19,1 кб өлшемді бір тізбекті (-)РНҚ молекуласы бар.[6]

Табиғи тасымалдаушылар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Марбург вирусының резервуар иесі – египеттік жеміс жарғанағы (Rousettus aegyptiacus).[7] Бұл үлкен колонияларда (бірнеше мың адамға дейін) өмір сүретін және өз күндерінде терең және қараңғы үңгірлер мен шахталарды жақсы көретін жеміс жейтін жарғанаттар.[8] Марбург вирусының РНҚ вирусының төмен концентрациясы жеміс жарғанақтары үшін патогенді емес, сонымен қатар сілекей мен зәрде де табылды.[9] Көбінесе жеміс жарғанақтары өмірдің 3-ші айында жұқтырылады, 8 айға дейін вирус организмнен 4—7 айлық жаста белсенді түрде бөлінеді;[10] Марбург вирусының болуы расталған Ніл жеміс жарғанаттарының колониялары Кенияда, Угандада, Конгодо, Сьерра-Леонеде және Гвинеяда тіркелген.[11][12] Адамның инфекциясы жеміс жарғанаттарының колониясы өмір сүретін үңгірлерге барғаннан кейін, сондай-ақ жеміс жарғанақтары секрециясымен ластанған жемістерді жегеннен кейін мүмкін.[13]

Репликациясы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Марбург вирусының репликация циклі

Марбург вирусының өмірлік циклі вирионның жасуша бетіндегі арнайы рецепторларға қосылуынан басталады, содан кейін вирион қабықшасының жасушалық мембраналармен қосылуы және вирус нуклеокапсидінің цитозолға бір мезгілде шығарылуы.

RdRp вирусы нуклеокапсидті ішінара жабады және гендерді оң тізбекті мРНҚ-ға транскрипциялайды, содан кейін олар құрылымдық және құрылымдық емес ақуыздарға ауысады. Marburgvirus L геномның 3' ұшында орналасқан бір промотормен байланысады. Транскрипция геннен кейін аяқталады немесе келесі генге төмен қарай жалғасады. Бұл геномның 3' ұшына жақын гендер ең көп транскрипцияланады, ал 5' ұшына жақын гендер ең аз транскрипцияланады дегенді білдіреді. Сондықтан ген тәртібі транскрипциялық реттеудің қарапайым, бірақ тиімді түрі болып табылады.

Ең көп өндірілетін ақуыз нуклеопротеин болып табылады, оның жасушадағы концентрациясы L геннің транскрипциясынан геномдық репликацияға ауысатынын анықтайды. Репликация нәтижесінде толық ұзындықты, оң тізбекті антигеномдар пайда болады, олар өз кезегінде теріс тізбекті вирус ұрпақтарының геномының көшірмелеріне транскрипцияланады. Жаңадан синтезделген құрылымдық белоктар мен геномдар өздігінен жиналып, жасуша мембранасының ішкі жағында жинақталады. Вириондар жасушадан бластогенез, өз қабықтарын бластогенез жасушалық мембранадан алады. Жетілген ұрпақ бөлшектері циклді қайталау үшін басқа жасушаларды жұқтырады.

Эпидемиологиясы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2023 жылы Марбург безгегінің 18 ошағы сипатталды,[14][15][16] олардың көпшілігі Африкада болды. Импортталған үш жағдай Германия мен Югославияда (1967), АҚШ-та (2008) және Нидерландыда (2008) тіркелді. Сонымен қатар, «Вектор» ғылыми орталығында (Кольцово, Жаңасібір облысы) зертханалық ластанудың екі жағдайы тіркелді.[17][18]

Марбург қызбасының өршуі!
Жыл Ел Хабарланған жағдайлар саны Хабарланған өлім саны
1967 Германия және Югославия 31 7
1975 ОАР 3 1
1980 Кения 2 1
1987 Кения 1 1
1988 КCPО 1 0
1990 КCPО 1 1
1998-2000 Конго Демократиялық Республикасы 153 128
2004-2005 Ангола 252 227
2007 Уганда 3 1
2008 АҚШ (Угандадан әкелінген корпус) 1 0
2008 Нидерланд (Угандадан әкелінген корпус) 1 1
2012 Уганда 15 4
2014 Уганда 1 1
2017 Уганда 3 3
2021 Гвинея 1 1
2022 Гана 2 1
2023 Экваторлық Гвинея 25 11
2023 Танзания 8 5
2024 Руанда 26 8
2024 Украина 1[19] 0

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Айя Мүтәлі Марбург вирусы: Санитарлық бақылау күшейді  (қаз.). Qazaqstan.tv (9 қазан 2024). Тексерілді, 7 қазан 2024.
  2. ICTV Taxonomy History for Marburg marburgvirus Мұрағатталған 12 тамыздың 2016 жылы. на сайте ICTV (ағыл.) (Тексерілді 3 шілденің 2016).
  3. Алина Кравчук Что известно о новом вирусе Марбург и чем он опасен. Новую вспышку зафиксировали в Руанде  (орыс.). РБК Life (3 октября 2024). Тексерілді, 9 қазан 2024.
  4. Светлана Ивановна Сыромятникова, Алексей Петрович Пирожков Геморрагическая лихорадка Марбург  (орыс.). Инфекционные болезни. Тексерілді, 25 қараша 2015.
  5. Order Mononegavirales // Virus Taxonomy—Eighth Report of the International Committee on Taxonomy of Viruses — San Diego, US: Elsevier/Academic Press, 2005. — P. 609–614. — ISBN 978-0-12-370200-5.
  6. Büchen-Osmond, Cornelia ICTVdB Virus Description - 01.025.0.01. Marburgvirus. International Committee on Taxonomy of Viruses (25 сәуір 2006).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 9 ақпан 2009.
  7. Jonathan S. Towner, Xavier Pourrut, César G. Albariño, Chimène Nze Nkogue, Brian H. Bird Marburg Virus Infection Detected in a Common African Bat. — PLOS ONE, 2007 жыл 22 тамыз. — б. e764. — ISSN 1932-6203. — doi:10.1371/journal.pone.0000764
  8. Kwiecinski GG, Griffiths TA. Rousettus egyptiacus. — Mammalian Species. — б. 1-9.
  9. Jonathan S. Towner, Brian R. Amman, Tara K. Sealy, Serena A. Reeder Carroll, James A. Comer Isolation of Genetically Diverse Marburg Viruses from Egyptian Fruit Bats. — PLOS Pathogens, 2009 жыл 31 шілде. — Т. 5. — б. e1000536. — ISSN 1553-7374. — doi:10.1371/journal.ppat.1000536
  10. Brian R. Amman, Serena A. Carroll, Zachary D. Reed, Tara K. Sealy, Stephen Balinandi Seasonal Pulses of Marburg Virus Circulation in Juvenile Rousettus aegyptiacus Bats Coincide with Periods of Increased Risk of Human Infection. — PLOS Pathogens, 2012 жыл 4 қазан. — Т. 8. — б. e1002877. — ISSN 1553-7374. — doi:10.1371/journal.ppat.1002877
  11. Brian R. Amman, Brian H. Bird, Ibrahim A. Bakarr, James Bangura, Amy J. Schuh Isolation of Angola-like Marburg virus from Egyptian rousette bats from West Africa. — Nature Communications, 2020-01-24. — б. 510. — ISSN 2041-1723. — doi:10.1038/s41467-020-14327-8
  12. Marat Makenov, Sanaba Boumbaly, Faya Raphael Tolno, Nouminy Sacko, Leno Tamba N’Fatoma {{{тақырыбы}}}. — doi:10.1101/2022.11.03.514981v1
  13. Brian R. Amman, Amy J. Schuh, César G. Albariño, Jonathan S. Towner Marburg Virus Persistence on Fruit as a Plausible Route of Bat to Primate Filovirus Transmission. — Viruses. — Т. 13. — б. 2394. — ISSN 1999-4915. — doi:10.3390/v13122394
  14. Sylvester Languon, Osbourne Quaye Filovirus Disease Outbreaks: A Chronological Overview. — Virology: Research and Treatment. — Т. 10. — б. 1178122X1984992. — doi:10.1177/1178122X19849927
  15. Fara R. Koundouno, Liana E. Kafetzopoulou, Martin Faye, Annick Renevey, Barrè Soropogui Detection of Marburg Virus Disease in Guinea. — New England Journal of Medicine. — doi:10.1056/NEJMc2120183
  16. Marburg virus disease - Guinea  (ағыл.).(қолжетпейтін сілтеме)
  17. V. V. Nikiforov, Iu I. Turovskiĭ, P. P. Kalinin, L. A. Akinfeeva, L. R. Katkova [A case of a laboratory infection with Marburg fever]. — Zhurnal Mikrobiologii, Epidemiologii I Immunobiologii. — б. 104–106. — ISSN 0372-9311.
  18. «Другого способа лечения нет и сейчас» Русские жертвы Эболы: расследование Даниила Туровского  (орыс.).(қолжетпейтін сілтеме)
  19. Боец ВСУ завёз на Украину из Польши смертельный вирус Марбург  (орыс.).

Әдебиеттер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қосымша әдебиеттер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сыртқы сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]