Математикалық және ғылыми навигациялық меткеп
Математикалық және ғылыми навигациялық мектебі (орыс. Школа математических и навигацких наук) — Ресейдегі ең алғашқы артиллериялық, инженерлік және теңіз мектеп, тарихи қалаушы және Ресейдегі барлық заманауи жүйелері инженерлік және техникалық білім беру,14 (кей деректерде 25) қаңтар 1701 жылы Мәскеуде Петр Біріншінің бұйрығымен артиллеристерді, инженерлерді және теңізшілерді даярлау мақсатында бой көтерді. Бұл мектеп 1753 жылға дейін өмір сүрді.
Мектептің туған күні РФ Әскери-Теңіз Флоты күнімен бірге тойланады.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұл мектеп құрылғалы Пушкардың бұйрығына бағынышты болды және оны Ф.А. Головкин басқарды. Мектеп қорына Сухарева мұнарасы барлық жел телімімен өтті. А.А.Виниустың ауыр күшімен бой көтерілді Сытин әскери энциклопедиясында: Мәскеу пушкарлық мектебі А.А.Виниустың ауыр күшімен бой көтерілді делінген. Бастапқы кезеңдерде мектепті Яков Вилимич Брюс басқарған.
Математикалық және ғылыми навигация жәйлі пәндер ең маңызды сабақтар болып саналды. Мектеп кейбір ғылыми білімді немесе жай ғана білімді орыс ратификациялау талап әскери және азаматтық барлық ұрпақ қару мен қызметтердің бүкіл жастарды шығарды. Сондай-ақ, геодезист, сәулетшілер, мемлекеттік қызметшілер, қызметшілер, қолөнершілер және т.б. мамандарды шығарып отырды.
Ф.А.Головинның өлгеннен кейін 1706 жылы мектеп Теңізшілер флотының басқаруына өтті. Одан кейін, 1712 жылы Адмиралдық кеңсенің басқаруына өтті. Басшылардың қатарына Ф.М.Апраксин болды.
1712 жылдың 16 қаңтарында Петр Біріншінің бұйрығымен мектептегі инженерлік және артиллерлік сыныптарын көбейтті.
1712 жылы артиллериялық және инженерлік сыныптар Санкт- Петербургке көшірілді,соның әсерінен 1712 жылы инженерлік-техникалық және артиллериялық мектеп - және олардың негізінде дербес институттар құрылды.
1715 жылы навигаторлық сыныптар жаңа астанаға көшірілді, содан кейін олардың негізінде Теңіз академиясын құрылды. Ал мектеп өзінің бұрынғы статусынан айрылып, Академияға дейінгі дайындық училищесі болып өзгерді.1717 жылы мектептің бастығы болып капитан Брунц сайланды.
Математикалық және ғылыми навигаторлық мектебі 1753 жылы таратылды, көптеген эскери оқу орындары қатарына қосылды.
Оқу[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Навигациялық мектеп
(3 рубль, серия «Ғылым»)
- Төменгі мектебі - кіші сыныптар: оқу және жазу, арифметика, геометрия, тригонометрия.
- Жоғарғы мектебі: неміс тілін үйрену, математика, теңіз , инженерлік және артиллериялық ғылымдар.
Білім берушілер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Генри Фарварсон (Henry Fargwarson) - ағылшын, Абердин университетінің профессоры, математика сарапшы, астрономия және теңіз ғылымдары. Ол 1698 жылы орыс қызметіне кірді.
- Стефан Гвин (Stephan Gwyn) - ағылшын;
- Ричард Грейс (Richard Gries) - ағылшын;
- Леонтий Филиппович Магницкий - бірінші орыс оқыту энциклопедиялар авторы (1703), арифметика, геометрия және тригонометрия мұғалімі.
- Яков Иванов, Парфён Васильев - ауызша және жазбаша ғылымын үйретті.
- Иван Никитин, Никита Харитонов (Иван Никитиннің оқушысы), Спиридон Пичурин, Михаил Борисов (пушкардың баласы, осы мектептің тәрбиешісі) - арифметиктар;
- Яган Адлер, Пётр Гран — геометрия, тригонометрия, артиллерия, фортификация;
- Сержант Иван Рыбников (кейінірек лейтенант), Шелонковтың оберфейерверкері;
- Лейтенант Ушаков — артиллериялық және инженерлік ғылым.
Оқушылар және оқу процессі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мектеп 11-23 жасқа дейінгі текті және басқа да ресми үйлердің текті, қызметшілерді, балаларды алуға тапсырылды.
Навигация мектебінде белгілі текті оқушылар болды: Волонсктар, Сонцов-Засекиндер, Лопухиндер, Шаховтар, Хилктар, Урусовтар, Долгоруктар, Прозоровтар, Ховандар, Шереметьевтер, Борятиндар, Собакиндар, Щербатовтар, Головкиндер және т.б. тектілер.
- 1701 жылы 1 тамыздан по 28 қыркүйекке дейін 180 адам ;
- 1701 жылы 17 қарашада 250 адам;
- 1704 жылы 1 сәуірде - 300 адам;
- 1706 жылы — 129 адам;
- 1710 жылы тамызда— 52 адам;
- 1710 жылы қыркүйекте — 76 адам жиналды.
Оқу мерзімі анықталмаған, бірақ орташа оқу ұзақтығы 10-15 жасты құрады. Кез-келген оқушы басқаларды күтпей-ақ, өз ғылымын бекітті. Төмен оқушыларға токарь, сантехник, садақ, матростар, солдаттар бұйрық бойынша қосылады. Сонымен, оқушы П.Федоров канониром мектебіннен шыққан, оған ғылыми мадақтама грамотасы берілмеді. Ал, оқушы К.Дружининге «ғалым емес сержанттарға қарсы қырғын» деген берілді.
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Архив Артиллерийского исторического музея (ААИМ), ф. 2, оп. ?. ед. хр. 4, лл. 977 — 980.
- Бранденбург Н. Е. Материалы для истории Артиллерийского управления в России, Приказ артиллерии (1700—1720). — СПб., 1876. — С. 241—242.
- Веселаго Ф. Ф. Очерк истории морского кадетского корпуса. — СПб: 1852. — С. 1—77
- Кротков А. С. Начало морского кадетского корпуса. — СПб: 1899. — 11 с.