Матсалу ұлттық саябағы
| Матсалу ұлттық саябағы эст. Matsalu rahvuspark | |
 | |
| ХТҚО санаты — II (Ұлттық парк) | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Ауданы | 486,4 км2 |
| Құрылған уақыты | 1957 |
| Сайты | http://www.keskkonnaamet.ee/matsa-eng/general-info/ |
| Орналасуы | |
| 58°45′36″ с. е. 23°35′49″ ш. б. / 58.76000° с. е. 23.59694° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 58°45′36″ с. е. 23°35′49″ ш. б. / 58.76000° с. е. 23.59694° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Эстония |
| Ең жақын қала | Лихула |
 Матсалу ұлттық саябағы Ортаққорда | |
Матсалу ұлттық саябағы (эст. Matsalu rahvuspark) — Эстонияның батыс бөлігіндегі табиғи қорық, Казари өзенінің төменгі ағысында, Балтық теңізінің Матсалу шығанағының жағалау белдеуінде.[1]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Матсалудағы ғылыми зерттеулер шамамен 1870 жылы Тарту университетінің табиғи тарих мұражайының кураторы Валериан Руссов Матсалу шығанағы маңындағы құстарға қысқаша шолу жасаған кезде басталды. 1928-1936 жылдар аралығында Эрик Кумари Матсалудағы құстарды зерттеп, 1936 жылы құстарды қорғау аймағын құруды ұсынды.
Матсалудағы зерттеулер 1945 жылы Эстония ғылым академиясының Ботаника және зоология институты Пенийыэ ғылыми-зерттеу базасын құрған кезде тұрақты болды. Матсалу табиғи қорығы 1957 жылы негізінен ұя салатын және қоныс аударатын құстарды қорғау үшін құрылды. Алғашқы тұрақты жұмысшылар (әкімшілер мен ғалымдар) өз жұмысын 1958 жылы бастады.
1976 жылы Матсалу сулы-батпақты жерлерді қорғау туралы халықаралық конвенцияға (Рамсар Конвенциясы) сәйкес халықаралық маңызы бар сулы-батпақты жерлер тізіміне енгізілді. Саябақтың тіршілік ету ортасының әртүрлілігін және құстардың көптеген түрлерін және қорықтағы басқа биота топтарын сақтаудағы жетістігін ескере отырып 2003 жылы Еуропа Кеңесі Еуропалық дипломды берді. Матсалу - Эстониядағы еуропалық дипломы бар жалғыз табиғи қорық. Диплом 2008 жылы бес жылға ұзартылды.
2004 жылы Матсалу табиғи қорығы айналадағы аумақтармен бірге Матсалу ұлттық саябағына айналды. 2004 жылы Матсалу табиғи қорығы айналадағы аумақтармен бірге Матсалу ұлттық саябағына айналды. (Пенийыэ, Клоостри, Хаэска, Суитсу, Югасааре, Кудева и Кеему)[2]
Сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Матсалу ұлттық паркі 486,4 шаршы км аумақты алып жатыр. Қорық аумағына Казари өзенінің төменгі ағысы, Балтық теңізінің Матсалу шығанағының жағалау белдеуі және Моонзун бұғазының 50-ге жуық аралдары кіреді. Матсалу шығанағы біршама таяз, оның тереңдігі бір жарым метр, ұзындығы 18 км, ені 6 км.
Қорықтың ландшафттары орман алқаптары мен су кеңістігін қамтиды. Сонымен қатар, ұлттық саябақта сулы шалғындарды, қалың қамыс және қоғалар кездеседі. Іс Жалпы қорық рельефі жазық, кей жерлерінде төбелер кездеседі. Батыс жағалауының жұмсақ ландшафтына силур кезеңіндегі маржан рифтерінен пайда болған әктас жағалау жиектері бар. [3][4][5]
Ұлттық парктің мақсаты - ұя салатын, түлеп ұшатын және қоныс аударатын құстарды, сондай-ақ Батыс Эстонияға тән Вайнамеридің ландшафттары мен мәдени мұрасын қорғау.[6]
Флора және фаунасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қорықтың континенттік бөлігі қылқан жапырақты ормандардың фаунасымен сипатталады. Орманды шалғындарда, емен және жаңғақ ормандарының арасында орхидеялардың бірнеше түрі кездеседі.
Эстониядағы сүтқоректілердің 61 түрінің 48-і Матсалуда тіркелген. Қорықта жәндік қоректі сүтқоректілердің 5 түрі мекендейді - кәдімгі кірпі, көртышқан тәрізділер, су жертесері және жарғанаттардың бес түрі кездеседі. Кеміргіштерден кәдімгі тиін, сұр егеуқұйрық, тышқан, сары тышқан және бала тышқан, сұр тышқандар жиі кездеседі. Ағаш тышқан мен ондатра сирек кездеседі және фермалардан қашып кеткен бірнеше нутриалар да ұсталды. Ақ қоян мен ор қоян жиі кездеседі.
Қорық суларына теңіз сүтқоректілерінен ұзын тұмсықты итбалықтар, сақиналы итбалықтар кіреді.
Матсалуда тұяқты жануарлардан бұлан, елік және жабайы шошқа жиі кездеседі, жыртқыштардан орман сусары, күзендер, ақкіс, аққалақ, түлкі мекендейді, қоңыр аю мен сілеусін сирек байқалды. Американдық күзен жергілікті еуропалық күзенді ығыстыруда. Бұлан қыста сирек кездеседі, ал жазда өте көп, әсіресе Казари өзенінің жайылмасында (50-80 бас). Ұрғашылары да жайылымда төлдейді.
Матсалудың басты байлығы - құстар. Құстардың 259 түрі бар, олардың 167-сі ұя салады. Қорықтың әр экожүйесі (қамыс, жайылма шалғындар, жағалаудағы жайылымдар, аралдар мен орманды алқаптар) өзінің құс өсіретін құстар кешенімен және құс популяциясына тән маусымдық аспектілерімен сипатталады.
Қамыс массивінде қасқалдақ, сұр қаз, қызыл бас сүңгуір, түз құладыны, қара қырқылдақ, сыбырлақ аққу және сирек кездесетін түрлерден - кішкене тартар, бұлбұлрең шырылдақ ұя салады. Жайылымдардың бұталар, ал жағалық аймақтардың қамыс өсуімен байланысты екінші реттік биотоптарда торғайтәрізділер құстарының саны өсті.[7]
Туристік қызмет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ұлттық саябақтың аумағында әртүрлі ұзындықтағы үш жаяу жүргіншілер жолы және 6 түрлі бақылау мұнарасы бар. Тарихи Пенийыэ мызасында Матсалу ұлттық паркінің келушілер қонақ қабылдайтын орталығы орналасқан, мұнда келушілер үшін жергілікті жануарлар мен құстар туралы көрме бар.
Пенийыэ мызасынан шығатын ұзындығы 614 км жаяу жүру жолы алты округтен өтіп, Шығыс Эстонияда Чуд көлінің жағасында аяқталады.
Матсалу ұлттық саябағындағы құстарды бақылауды Estonian Nature Tours және Birding Haapsalu ұйымдастырады. Олар каноэмен, серфингпен, велосипедпен және табиғатқа түрлі саяхаттар ұйымдастырады.
Жануарлар арасында отбасылық демалыс үшін ең жақсы орын - Матсалу маңындағы Ранна Рантшо, мұнда жануарлар мен құстардың 14 түрін көруге болады.
Мұнда профессор Эрик Кумаридің ескерткіш тасы, Суитсу орман лашығы, Кеэму, Суйтсу, Карусселья, Нурга демалыс орындары, Кеэмус, Суйтсу, Пенийыэс, Клоостри, Раннайыэ бақылау мұнаралары, Салевере жаяу жүру жолы (1,5 км), Суйтсу жаяу жүру жолы (1,3 км), Пенийыэ жаяу жолы (3,2 - 7 км) бар.[8][9]
Галарея[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Құстарды бақылау стансасы | Жағалау сызығы | Матсалу шығанағы | Қорық жағасындағы қамыс пен қаздар | Казари өзені |
|---|---|---|---|---|
 |
 |
 |
 |
 |
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Матсалуский заповедник https://ru.advisor.travel/poi/Matsaluskiy-zapovednik-1679
- ↑ Национальный парк Матсалу, Эстония https://ermakvagus.com/Europe/Estonia/matsalu-rus.html
- ↑ Национальный парк Матсалу https://www.votpusk.ru/country/dostoprim_info.asp?ID=2655
- ↑ Национальный парк и природный центр Матсалу https://www.visitestonia.com/ru/%D0%BA%D1%83%D0%B4%D0%B0-%D0%BF%D0%BE%D0%B9%D1%82%D0%B8/%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%8D%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F/%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9-%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA-%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%83
- ↑ Парк Матсалу https://pushkinfest.ru/nacionalnyj-park-matsalu/
- ↑ О парке https://kaitsealad.ee/ru/zapovedniki/nacionalnyy-park-matsalu/o-parke-3
- ↑ Национальный парк Матсалу(Эстония) https://biogeniy.ru/archives/4304.html
- ↑ Матсалу https://visitparnu.com/ru/%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%83/
- ↑ Матсалуский национальный парк https://loodusegakoos.ee/kuda-poiti/nacionalnqe-parki/nacionalnqj-park-matsalu