Махаббат, қызық мол жылдар

Махаббат қызық мол жылдар — Әзілхан Нұршайықовтың 1970 жылы шығарған романы. Шығарма екі жастың арасындағы махаббат туралы баяндайды. Автор соғыстан он екі мүшесі түгел болып келген жас солдаттың өмірі, ойларын жасырмай, көпшілікке паш етеді. Оның 33-аудиторияда өзін гүлге толған бақта отырғандай сезінуі, қыздардың тастай қылып өрілген бұрымдарына көз салуы, достарын, өз махаббатын табуы, болашағына жол ашып, өз жолын табуы да тағы баяндалады.

Автордың мақсаты Ербол мен Меңтай жақсы жігіт, білімді қыз екенін көрсетіп қана қою емес, солар арқылы халқымыздың бойындағы кейінгі ұрпаққа , арғы, алыс болашаққа үлгі боларлық дәстүр, қасиеттерін насихаттау. Сол қасиеттерді Меңтай мен Ерболдың бойына өлшеп піше отырып, жұртқа жарасымды үлгі ұсыну еді. "Апамның айтқандары", "Өз ойларым", "Алтын діңгек" дейтін нақыл тараулар және т.б. осы пікірді нығайтуға қосымша түрінде енді. Автор Ерболды тілші болып жүргеніндегі барлығын сынап, ал соғыста қас батыр, еңбекте ер қылып көрсетті.

Шығарма кейіпкерлері

• Ербол — шығарманың негізгі кейіпкері, ақкөңіл, досына адал, аңғал, шығарма басында біраз ұяң болып сипатталатын кейіпкер.

• Меңтай — шығарманың негізгі кейіпкері, адал, ақылды, сұлу, сабырлы, сыпайы жəне Ерболдың жары.

• Майра Абаева — Ербол мен Меңтайдың курстас досы, прототипі – Майра Ыбыраева.

• Жомартбек — арықтау келген, қу, Ерболдың курстас досы.

• Зайкүл — өте қу, жеңіл мінезді, өз мақсаты жолында ештеңеден тайынбайтын қыз, оған қарамастан жаясында қыз жəне Ербол мен Меңтайдың курстас досы .

• Тәкен — Ерболдың майдандас досы.

• Қанипа — Ербол мен Меңтайдың курстас досы.

• Мұхит Әуенов — прототипі – Мұхтар Әуезов, қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі.

• Сәлима — Ерболдың уәделескен қызы.

• Бүркітбай — Колхоз басшысы, Ербол уәделескен қыздың күйеуі.

• Заман — Ерболдың жан досы, Тананың сүйген жары.

• Тана — Заманның жары, Ерболдың досы.

• Шалдуар Шалғынбаев — жағымсыз кейіпкер, менмең, мақтан сүйер, өзімшіл жан, санасуға жақсы көретін кейіпкер .

• Тұмажан Ошақбаев — жағымсыз кейіпкер, тек өзін ойлайтын, өтірік сөйлейтін, арсыз жан, Меңтайдың ағасының майдандасы жəне Меңтайды алдап өзіне атастырып қойды жəне зорлады .

Жоспар (қысқаша шолу)

Соғыстан қайтқан әскер Ерболдың студенттік өмірі баяндалады

• Ерболдың соғыстан қайтып студенттер қатарына қосылуы

•Меңтай мен Ербол махаббатына жету үшін басынан кешкен қиыншылықтар.

• Ербол мен Меңтайдың махаббаты

• Отбасылық өмірі

• Меңтайдың күтпеген жерден өмірден озуы

Қысқаша мазмұны

Роман Абайдың «Құдай-ау, қайда сол жылдар, Махаббат қызық мол жылдар? Ақырын-ақырын шегініп, Алыстап кетті-ау құрғырлар» деген өлең жолдарымен басталады. Журналист, әдебиет зерттеуші және жазушы арасында махаббат туралы әңгіме ұласады. Журналист өзінің махаббат хикаясын баяндай бастайды... 1945 жылдың 14 қарашасы. Ербол Есенов Алматыдағы Қазақ университетінің студенті боп қабылданады. Сол күннен бастап оның махаббат кемесіне жол табуы басталады. 33-аудиторияда Ербол мен Жомартбек жалғыз жігіттер болатын. Отыз шақты қыз ішінде қуы да, ақылдысы да, сұлуы да, өнерлісі де болады. Бірақ Ербол жанына ең жақын болғаны — Меңтай. Ол ақылы көркіне сай, сабырлы қыз. Ербол келгеннен оны «ағай» деп атап, ылғи жәрдемдесетін де осы болды. Ербол уақыт өте келе Меңтайдың ақкөңілділігіне, ақылдылығына тәнті болып, ғашық бола бастайды. Меңтай да «ағайына» ештеңе сездірмесе де, Ерболға көңілі ауып жүреді. Ербол Меңтайға өз сезімдерін айтудан сескектенеді. Оған арнап бір-екі рет өлең шығарады. Осылай біраз жыл өтеді. Курстастарының алдында Ербол біраз ашылып, мұғалімі Мұхит Әуеновтің де алдында өз өнерін көрсетеді. Соғыс жайлы, сондағы оқиғалар жайлы «Тоғжан» деген новелласын да баяндайды. Ербол өзіне сенімді де, адал достар табады. Көптеген оқиғаларды бірге бастарынан кешіреді. Аудитория ішіндегі қызықтар, сессия тапсыру — мұның барлығы студенттердің естерінде қаларлық оқиғалар. 1946 жылы өзінің жан досы, майдандас жолдасы, қаза болды деп жүрген Заманнан хат келіп, Тананы сүйіктісіне жібереді. Ал 1947 жылдың жазында Меңтай туралы адам сенгісіз жайт естиді. Тұмажан Ерболға барлығын айтып береді. Оның үстіне, Меңтайдың абырой-арын кірлеткенін мақтан тұтарлықтай сезімде айтып отырып, Ерболдың ашуына тиеді. Ол, біріншіден, аймалап, күтіп, сүйіп жүрген аруы Меңтайды кірлетті. Екіншіден, қыздарға қорғаныш болудың орнына оларды кемсітіп, қолданып, қадірін түсінбейтіндігінен. Содан ол сессиясын тапсырып, Меңтай кеткен ауылға, яғни досы Майраның ауылына барады. Сол үйде екеуі тойларын өткізеді. Аз уақыттан соң Меңтай жүкті болады. Ол жүрегінің астында Ерболдың баласын сақтап жүреді. Алайда ауруханада жатқанының 3-күні толғақ тартып, бала да, Меңтай да о дүниеге аттанады. Ербол қатты қапаланады. Оған дәрігерлер Меңтай қалдырып кеткен күнделікті береді. Ол күнделікте Меңтайдың уайымы, ойлары, Ерболды шексіз сүйетіні туралы, «Мен өліп кетсем, балама анасын есіне салып отыр» деген сөздерге толы хаттар жазады. Тана мен Заман өздерінің 4 баласының екеуін Меңтай мен Ербол деп атайды.

Бұл әңгіменің ең жағымды жағы — Ербол армандаған жұмысына тұруы және, ең бастысы, махаббатқа толы жылдарын Меңтаймен бірге өткізуі.

Дереккөздер

Қазақ әдебиеті энциклопедиясы* ӘЗІЛХАН НҰРШАЙЫҚОВ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ЖУРНАЛИСТИКАСЫ

"Махаббат қызық мол жылдар" кітабы, Әзілхан Нұршайықов, Алматыкітап, 2008 жыл.