Мемлекет қаржысының жалпы сипаттамасы

Мемлекет қаржысының жалпы сипаттамасы
Кез келген қоғамда мемлекет біркатар факторларға: қоғам дамуының таңдап алынған үлгісіне, саяси кұрылысына, калыптасқан дәстүрлерге, сыртқы факторларға байланысты экономикалық кызметке қатысады. Мемлекеттің қоғамдағы экономикалык қызметі тұтас алғанда оның мына функцияларында көрінеді:
1) экономикалық дамудың калыпты барысына мүмкіндік туғызатын кұқ- ықтық базаны анықтау;
2) монополиялық қызметті шектеу және бәсекені қорғау;
3) табыстар мен байлықты қайта бөлу;
4) экономиканы тұрақтандыру;
5) ресурстарды қайта бөлу.
Аталған функциялардың іс-әрекеті тікелей немесе жанама түрде «каржы» категориясын пайдаланумен байланысты болып келеді; айтарлықтай дәрежеде бұл байланыс мемлекеттің үшінші, төртінші және бесінші функцияларында көрінеді.
Рыноктық жүйе табыстар мен байлықты алғашқы бөлуде айтарлықтай теңсіздікті тудыратындықтан мемлекет оларды қайта бөледі. Мемлекет азаматтардың (үй шаруашылықтарының) табыстарын теңестіру үшін салық салудың, трансферттердің, жалакыны реттеудің, бағалардың жүйелерін пайдаланады. Мемлекеттің экономиканы тұрақтандыру жөніндегі іс-қимылы экономикалық конъюнктураның ауытқулары туғызатын жұмыспен қамтылу және инфляция деңгейін бақылауды, сондай-ақ экономикалық өсуді ынталандыру жөніндегі шараларды кіріктіреді.
Экономикалық ресурстарды кайта бөлу екі жағдаятта рыноктық жүйенің жетілмегендігінен барып туады:
1) бірқатар таурларды ендірудің тепе-теңдік көлемінің олардың оңтайлы көлемінен ауытқуы;
2) ресурстарды бөлуден рыноктың бас тартуы немесе коғамдық тауарларды, игіліктерді және қызметтер көрсетуді ұлғайту мен өндіру үшін оларды жеткілікті бөлмеу.
Біріуші жағдаятта тауарлар мен қызметтер көрсетудің бір-қатарын өндіру немесе тұтыну бұл тауарларды тікелей өндіруші немесе тұтынушылар болып табылмайтын субъектілерде шығын тудырады немесе пайда келтіреді. Бұл құбылыс «жанама нәтижелер» немесе «кұйылымдар» деп аталады және бұл шаруашылық үдерістердің қатысушылары емес адамдардың немесе топтардың пайдалары немесе-шығындары болып табылады.