Металлогендік дәуір

Металлогендік дәуір — Жер қыртысының даму тарихына сәйкес жүретін, негізгі геотектоникалық (тектоникалық – магмалық) кезеңдерде кентастық қазба байлықтар түзілетін геологиялық мерзім.

Тарихы

Металлогендік дәуір туралы ұғымды алғаш рет 1911 – 1913 жылы француз геологы Л. де Лоне (1860 – 1938) енгізген. Металлогендік дәуір геологиялық ұзақ уақытты қамтиды. Жер тарихы дәуірлерінде түрліше литогенез, қатпар түзілу, тектоникалық-магмалық процестер және осыларға сәйкес әр түрлі қазба байлықтар тобы мен кен орындарының белгілі генетикалық типтері жаралады.

Архей Металлогендік дәуірде аса күшті метаморфизмге шалынған жыныстарда темірлі кварцит, пигматит кендері; ерте протерозойлық металлогендік дәуірде темірдің метаморфогендік кендері, құрамында ураны бар конгломерат, мысты құмтас, хромның, платинаның, мыстың, никельдің магма текті кендері, орта протерозойлық Металлогендік дәуірде бұларға қоса мыстың, қорғасынның, мырыштың колчеданды, уранның гидротермаль кендері кең тараған.

Ерте рифейлік М. д-де метаморфизмге ұшыраған мысты құмтас, гидротермаль типті алтын, мыс, қалайы вольфрам кендері, каледондық Металлогендік дәуірге базальттық магмамен байланысты темір, титан, хром, платина және мыс пен мырыштың колчедандық, алтынның гидротермаль кендері тән. Герцин Металлогендік дәуірде темірдің, титанның, хромның, платиноидтардың магма текті, темір мен мыстың скарн текті, мырыштың, қорғасынның колчедандық және гидротермальдық, сирек металдардың грейзендік, пегматиттік, гидротермальдық кендері басым келеді. Альпі Металлогендік дәуірде жанартау және гидротермаль текті мыс, мырыш, қорғасын, сирек металдар, сүрме, сынап кендері түзілген. Қазақстанда көптеген металл кендері протерозой, рифей, каледон, герцин Металлогендік дәуірлерінде пайда болған. Бұлардың ішінде полиметалл, сирек металдар кендері түзілген герцин Металлогендік дәуірлері ерекше орын алады.