Мыс қосылыстары

Мыс белгісі.

Мыс қосылыстары– мыс элементі түзетін химиялық қосылыстар.

Мыстың бір және екі валентті қосылыстары.

Мыс қосылыстарында бір және екі валентті. Мыстың бір валентті қосылыстарына Cu₂О, CuОН, СuCl, Cu₂S жатады. Мыс (І) оксиді Cu₂О – қызыл түсті кристалл, балқу t 1240ӘC, суда ерімейді. Табиғатта куприт минералы түрінде кездеседі. Сu-ды аз мөлшердегі оттек қатысында қақтау, CuО-мен мыс қоспасын қыздыру, т.б. әдістер арқылы алады. Мыс купоросы өндірісінде, шыны, керамика, глазурь үшін пигмент ретінде қолданылады. Жанама жолмен алынған мыс (І) гидроксиді CuОН – суда ерімейтін зат. Ол аммиакпен [Cu(NH₃)₂]ОН кешенді қосылыс түзеді. Мыс (І) хлориді, СuCl – балқу t 450ӘС, қайнау t 1212ӘС, салқын суда нашар (ыстық суда гидролизденеді) ериді, концентрлі тұз қышқылы мен пиридинде жақсы ериді. Оны CuSO₄ және NaCl-дың қаныққан ерітінділерінің қоспасынан SO₂ жіберу арқылы, мысты CuCl₂ немесе НСl-мен ауада әрекеттестіру арқылы алады. Ацетиленді тазалауда және органикалық синтезде катализатор ретінде, т.б. қолданылады. Мыс (І) сульфиді Сu₂S – қара түсті кристалл, балқу t 1130ӘС, суда, спиртте ерімейді. Табиғатта халькозин минералы түрінде кездеседі.

Қолданылуы.

Мыс алуда негізгі шикізат ретінде қолданылады. Екі валентті мыс қосылыстарының кең таралғандары СuО, Cu(OH)₂, CuSO₄, СuCl₂. Мыс (ІІ) оксиді CuO – қара түсті кристалл, 1026ӘС-та ыдырайды, суда, спиртте ерімейді. Табиғатта тенорит минералы түрінде кездеседі. Мыс ұнтақтарын ауада ұзақ қақтау арқылы алады. Шыны, керамика пигменті, инсектицид ретінде, гальванотехникада электролиттер дайындау үшін қолданылады. Мыс (ІІ) гидроксиді Cu(ОН)₂ – көгілдір-жасыл кристалды немесе аморфты зат, суда ерімейді. Қыздырғанда ыдырайды. Оны сулы ерітіндіде мыстың тұздарын сілтілермен әрекеттестіру арқылы алады. Шыны, эмаль, глазурь пигменті, мыстың тұздарын алу, т.б. мақсаттарда пайдаланылады. Мыс сульфаты CuSO₄ – кристалл; суда, сулы-спирт ерітінділерінде ериді, 258ӘС-та сусызданады, көк кристалл пентагидрат (мыс тотияйыны – CuSO₄5Н₂О) түзіледі. Табиғатта халькантит (пентагидрат) түрінде кездеседі. Сu, CuO немесе CuOH₂-ні Н₂SО₄-пен әрекеттестіру арқылы, Сu₂S немесе СuS-ті О₂ қатысында күйдіру арқылы алады. Ол тері өңдеуде, аккумуляторға электролит ретінде, бояу пигментін, дәрілік заттар дайындауда қолданылады. Мыс (ІІ) хлориді CuCl₂ – қоңыр сары түсті кристалл, балқу t 596С, суда, спиртте, ацетонда ериді. Оны CuO немесе СuСO₃-ті тұз қышқылымен әрекеттестіру арқылы, т.б. әдістермен алады. Ол металдарды мыстау үшін, крекингтеуде,декарбоксилдеуде, органикалық тотығу-тотықсыздану реакцияларында катализатор ретінде қолданылады. Бұлардан басқа мыс нитратының гексагидраты Cu(NO₃)₂6H₂O, дигидроксокарбонаттар Cu CO₃Cu(OH)₂, мыс ацетатының моногидраты Cu(СН₃СОO)2Н₂О сияқты тұздары бар. Мыс тұздарының барлығы улы, сондықтан мыстан жасалған ыдыстардың барлығын қалайылайды.

Сілтемелер

• Химиялық элементтер
• Қоспалар
• Мыс