Мыту

Мыту. Тілімізде бұл тұлғаның «мытқу», «мытыңқыpay» іспеттес түрлері де кездеседі. Түсіндірме сөздікте «мытқытып жіберу» деген тіркеске — қатты қысып жіберу, батыра ұстау мағыналарын жағыстырады. «Оны мытыңқырап қысып жібердім де, жерге атып ұрдым» (М. Танекеев, Қажымұқан.).

Қазіргі біз қолданып жүрген мағына, қалай болғанда да, қазақ тіліне ауысқаннан кейін пайда болған. Сөздің алғашқы төркіні — иран (парсы) тілі: мошт — жұдырық. Осы тілден қырғыз тіліне ауысқанда тұлғасы «муш», өзбектерде «мушт» болып езгерген де мағынасы «жұдырық» қалпында қала берген. Қазақ тілі өз заңдылығына сәйкестіріп «мыт» дыбыстық құрамына дейін өзгерткен. Жалпы түркі тілдерінде «ш» мен «т» дыбыстарының бірінің орнына бірі Жұмсалуы жиі құбылыс. Мысалы, біздің тіліміздегі «қашыр» сөзі кейбір түркі тілдерінде «қатыр» (құмықша) болып дыбысталады. Мұны былай қойғанда, парсы тобына жататын сарыкөл тілінде «мыт» болып тұлғаланып, «жұдырық» мағынасын беретіндігін көреміз.

Осы деректерді жинастыра келіп, қорыта айтқанда, алғашқы мағынасы «жұдырық» болған. Осыған сәйкес «мыту» дегеніміз «жұдырықтау», ал «мытып немесе мытқытып жіберу» сөз тіркесі — жұдырықтап жіберу дегенді түсіндіреді.