Мазмұнға өту

Мэньба (Монпа)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мэньба
монба, монпа
Бүкіл халықтың саны

61 000

Ең көп таралған аймақтар
 Үндістан

50 000

 Қытай

8 900

 Бутан

2 500

Тілдері

мэньба тілі

Діні

буддизм

Мэньба (монба, монпа) — Гималайдың шығысындағы тибет-бирма халқы. Олар Үндістанда Аруначал-Прадеш штатында (50 мың адам), Қытайда Тибеттің оңтүстігіндегі Цона ауданында (8923 адам, 2000 санақ), сонымен қатар Бутанда (2500 адам) тұрады. Олар Қытайдың ресми түрде танылған 56 халқының бірі.[1]

Мэньба тілі қытай-тибет тілдер семьясының тибет-бирма тілдер тобының тибет тіл тармағына жатады. Тибетте тұрып, тибеттіктермен тығыз байланыста болған мэньбалар тибет тілін жетік меңгерген. Мэньбалардың өз жазуы жоқ, тибет жазуын қолданады.[2]

Дінге сенушілердің діни байланысы: буддистер.[3][4]

Тарихшылар анықтаған Мэньба халық аңыздарында 500-600 ж. біздің эрамызға дейін олардың Манил немесе Ломон деп аталатын өз мемлекеті болған. Мемлекет ыдырағаннан кейін мэньба тайпалары Тибет билігінде болды.[5]

Негізгі дәстүрлі кәсіптері суармалы егістік (күріш, бидай, қарақұмық, көкөністер), мал шаруашылығы (буйвол, қодас, жылқы, қой), бау-бақша. Қолөнерден – тоқыма, бамбук тоқу, ағаш ою дамыған. Мәдени жағынан тибеттіктерге жақын. [6]

Өмір салты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Діни өмір мен дәстүрлі рухани мәдениеттің орталықтары монастырьлар болып табылады, онда бетперде киген пантомималық қойылымдар (цама сияқты) өткізілетін. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Отбасы шағын, қауым дәстүрі – қауым кеңесі, ақсақалдар.[7]

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Халық биі Аджи Ламу

Мэнбалар екі қабатты тас үйлерде тұрады, олардың есіктері мен терезелері ашық оюланған маңдайша жақтаулармен безендірілген.[8]

Дәстүрлі киімдері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ерлер киімі – шалбар, жейде, үстіне – белдемшелі халат, әйелдер – кофта, жеңсіз күртеше, белдемше, қыста – халат киеді. Ерлер де, әйелдер де шашын өреді.[9]

Дәстүрлі тағамдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Азық-түліктерінде ет және сүт өнімдері, күріш, қуырылған арпа ұны (цамба) басым.[10]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Мэнба халқы. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  2. Қытай-Мэньба халқы. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  3. Орыс тілінің түсіндірме сөздігі. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  4. Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  5. Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  6. Әлем халықтары/Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  7. В.А.Тишков Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. — Москва: Үлкен Ресей энциклопедиясы, 1999. — Б. 361. — 930 б. — 100 000 таралым. — ISBN 5-85270-155-6.
  8. Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  9. Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
  10. Монпа. Тексерілді, 11 қазан 2024.