Мұнай және Нигерия халықтары

Нигерия жалауы

Нигерия Федеративтік Республикасының аумағы мұхиттан жағалаудағы батпақтардың тар жолағы созылып жатқан құмды жағажайлармен бөлінген. Елдің оңтүстік бөлігі солтүстікке қарай біртіндеп көтеріліп, сатылы Джоя үстіртіне ауысатын теңіз жағасындағы жазықта орналасқан.

Нигерия халқы

Лагостағы базар

Нигерияның басты су күретамары — Нигер өзені елді солтүстік-батыстан оңтүстікке қарай қиып өтіп, Атлант мұхитындағы Гвинея шығанағына құятын жерінде ауданы 86 мың км² болатын орасан үлкен атырау құрайды.

Жағалаудағы жауын-шашынның жылдық орташа мөлшөрі 1800-ден 3800 мм-ге дейін жетсе, елдің солтүстігінде 25 мм-ден де аз болады. Өзен аңғарлары мен жағалауда жауын-шашынның мол түсуі дәнді дақылдардың, әсіресе күріштің мол өнімін өсіруге мүмкіндік береді. Теңіз шығысындағы жазықты басты байлығы қызыл ағаш болып табылатын жауын-шашын мол жауатын тропиктік ормандар жауып жатыр.

Солтүстікке қарай ормандар сиреп, егіншіліктің негізгі аудмндары биік шөпті саванналарга жол береді. Одан әрі саванналар шөлге ұласатын Сахель шөлейтімен алмасады.

Шаруашылығы

Мұнай — экономикасының негізі. Нигерия қалайы, темір кентасы, ниобий, тас көмір, мырыш пен қорғасын сияқты пайдалы қазбаларға бай. Алайда елдің экономикалық гүлденуінің негізі мұнай болды. Дүниежүзілік рыноктағы мұнай өндірушілердің бірі болып отырған Нигерия күніне 2 млн-дай баррель мұнай өндіреді. Мұнай экспортының 90%-ын құрайды, бірақ ол әкелетін байлық жемқорлықтың тың арқасында аз адамдарға ғана бұйырады. Газ бен басқа кен байлықтарын өндіру жеткіліксіз қарқынмен жүргізілуде. Егін шаруашылығына елдің бүкіл жұмысшы күшінің 70%-ы қамтылған. Орасан үлкен плантацияларда экспортқа шығарылатын өнімдер — какао, бұршақ тұқымдастар, каучукті өсімдіктер, мақта өсіріледі. Сорго, тары, жүгері, ямс, таро мен күрішті ұсақ шаруа шаруашылықтары өсіреді. Халықтың тез өсуі азық-түлік өнімдерін сырттан әкелуге мәжбүр етеді.

Нигерия Картасы

Халықтар мен халықтық топтар

Бұрынғы заманда, еуропалық отарлаудан көп бұрын Нигерия аумағында ұлы империялар мен қала-мемлекеттер өмір сүрген. X—XII ғасырлардың өзінде мұнда йорубалардың (Ифе), хаусалардың (Калина, Кано, Канем-Борну, т.б.), эдолардың (Бенин) ерто феодалдық патшалықтары пайда болды. Хаусалардың мемлекеттерінде мемлекеттік басқару жүйесі жақсы жолға қойылып, халық салықтарды уақытында төлеп отырды, екпінді күші — атты әскер болған тұрақты армиясы болды. XIII—XV ғасырларда бұл аймақтың мемлекеттерінде шөл дала арқылы мұсылман саудагерлері әкелген ислам діні орнықты.

Мәдениеті мен діни сенімдері

Йоруба, хауса және игбо халықтары ел халқының 50%-на жуығын құрайды. Қалған тұрғындар елдің көп қырлы және бай мәдениетіне өз үлестерін қосатын 250-ге жуық әр түрлі этникалық топтарға жатады. Этникалми әр түрліліктен басқа Нигерияда діни қағида бойынша бөлу де орын алған. Солтүстігінде мұсылмандар көп, ал оңтүстік тұрғындары христиан дінін немесе дәстүрлі діни наным-сенімдерді ұстанады.

Әр түрлі мәдениеті мен діни сенімдері бар толып жатқан халықтарды біртұтас мемлекетте ұстап отыру оңай шаруа емес, бұл әсіресе солтүстіктегі мұсылмандарға қатысты нәрсе. 1960 жылы тәуелсіздікке ие болғаннан кейін Нигерияда бірнеше қарулы қақтығыстар болып өтті. Aл 1967—1970 жылдары игбо жікшілдері Биафра провинциясын өздерінің ресубликасы ретінде жариялағаннан кейін елде азамат соғысы өріс алды. Одан кейін орнаған әскери тәртіп он бес жыл өткен соң 1999 жылғы азаматтық үкіметті сайлаумен аяқталды. Ол үкімет елдегі орнықсыз бейбітшілікті сақтауға тырысуда.