Мұнай мен газдың шоғырлануы

Мұнай мен газдың шоғырлануы - Көмірсутектердің жер қыртысындағы тау жыныстарының нақтылы аумағына жылжып келу қарқыны олардың сол аумақтан шығындану қарқынынан артығырақ мөлшерлермен сипатталатын көмірсутектер қоныс аударуы миграция процесінің арнаулы сатысы. Мұнай шоғырлары әдетте өз ауқымында көмірсутекті газдардың азды-көпті мөлшерін кіріктіреді, ал газ шоғырлары мұнай тамшыларынан мүлдем таз күйінде немесе оларды шағын мөлшерде ғана кіріктірген күйде ұшырасуы ықтимал. Мұнай мен газ шоғырлары өздерінің көлемі, тау жыныстары капиллярлың жүйесінде, сақталу тұрақтылығы және ұзақтығы тұрғысынан алғашқы және кайталама шоғыр болып екі түрге бөлінеді. Алғашқысы мұнай мен газ жиынтығының тік бағыттағы ұзындығы көмірсутектің кіріктіруші кеуекті немесе жарықшақты — кеуекті таужыныстарының капиллярлық қысымын және отырып, көмірсутектің қалқып шығу мүмкіндігін қамтамасыз ете алған жағдайда қалыптасады.

Мұндай жиынтықтардың кеуекті орталардағы тік бағыттағы ұзындығы әдетте ондаған сантиметрден аспайды. Алғашқы шоғыр жиынтықтарының қозғалысы ең жаңын орналасқан тектоникалық, литологиялық немесе гидравликалық қалқаға жетіп шектеледі де, нақ осы жазықтың бойында олардың бір-бірімен косыла отырып іріленуі, сөйтіп бағытталған ағымдардың пайда болуы жүзеге асады. Мұндай ағымдар кедергі жазықтың бойымен жылжи көтеріліп, тұтқыш (ловушка) бойына жинақталады, нақ осы процесс нәтижесінде ғана қайталама шоғыр қалыптасады. Көмірсутектердің мейілінше тұрақты да ірі жиынтығының, яғни олардың нақты шоғырының қалыптасуы тек қана соңғы процесс жағдайында жүзеге асуы мүмкін.