Науырзым ауданы

Қазақстан ауданы
Науырзым ауданы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы	Қостанай облысы
Аудан орталығы	Қарамеңді
Ауылдық округтер саны	8
Ауыл саны	11
Әкімі	Мәди Өмірзақұлы Ихтиляпов
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Қарамеңді ауылы, Шақшақ Жәнібек көшесі, №1
Тарихы мен географиясы
Координаттары	51°16′48″ с. е. 63°58′12″ ш. б.51.28000° с. е. 63.97000° ш. б. / 51.28000; 63.97000
Құрылған уақыты	1964 жыл
Жер аумағы	15,2 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	9 193 адам (2023)
Ұлттық құрамы	қазақтар (72,31%) орыстар (14,99%) украиндар (5,16%) әзербайжандар (2,28%) татарлар (1,59%) беларустар (1,22%) немістер (0,88%) басқалары (1,57%)
Сандық идентификаторлары
Автомобиль коды	10
Науырзым ауданының әкімдігі

Науырзым ауданы — Қостанай облысының орталық бөлігінен оңтүстікке қарай орналасқан әкімшілік бөлік. Аудан 1964 жылы құрылған. Жерінің аумағы — 18,3 мың км². Орталығы — Қарамеңді ауылы, Қостанайға дейінгі арақашықтығы — 198 км. Аудан аумағында ЮНЕСКО әлемдік мұра тізіміндегі №1102 нысан саналатын Наурызым қорығы орналасқан.

Географиялық орны

Солтүстігінде Әулиекөл, батысында Қамысты, оңтүстігінде Амангелді, Жангелдин аудандарымен, шығысында Қарасу және Ақмола облысының Жарқайың ауданымен шектеседі.

Жер бедері

Науырзым ауданы Торғай үстіртінің солтүстік жағында орналасқан. Жер бедері едәуір күрделі. Шығыс жағындағы Торғай Үстіртінің орталық бөлігі ауданды бойлық бағытта бөліп жатыр. Жерінің оңтүстік жағында өзен аңғарларымен бөлінген, беттері негізінен тегіс Қызбелтау, Қарғалы таулары мен Қыземшек шоқысы орналасқан. Ең биік жері Қарғалы тауында (308 м). Жер қойнауында Панфилов қоңыр көмір кені, Шошқалы құм-қиыршықтас кені, отқа төзімді балшық, Шолақсай кен орны, Қарасу құм кендері бар. Науырзым ауданы жер беті суларына біршама бай. Өзендер жүйесі Үлкен Дәмді, Наурызым Қарасуы, Қаражылға, солтүстігінде Данабике өзендері мен олардың көптеген сай-салаларынан тұрады. Көлдерінің көпшілігі тұзды сулы.

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі

Науырзым ауданы құрғақ дала белдемінде орналасқан, климаты шұғыл континенттік. Қаңтардың жылдық орташа ауа температурасы — -18–-19°С. Өте суық қыста температура Ақсуат кені төңірегінде -46°С-қа дейін төмендеген. Жазы ыстық. Шілденің орташа температурасы — 22°С. Жаз тым ыстық жылдары ауа температурасы 40°С-қа дейін жетеді. Климаттың құрғақ болуына байланысты жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 200–250 мм-ден аспайды. Оның 70–75%-ы жылдың жылы мезгілінде жауады. Желсіз тымық күндер аз. Соғатын желдердің жылдық орташа жылдамдығы 4,5–5 м/с шамасында. Жер қыртысы түгелдей дерлік қызғылт қоңыр топырақтан тұрады. Торғай және Сыпсыңағаш қолаттарының табанында сортаң және шақатты қызғылт-қоңыр топырақ тараған. Ауданның солтүстігінде бетеге мен селеуі басым әр түрлі астық тұқымдас шөп өскен. Наурызым қорығы алқабында қарағайлы, қайыңды-қарағайлы орман, Торғай қолатының және Қаражылға мен Науырзым Қарасуы өзендерінің бойы бұйырғын аралас қара жусан мен көкпектен және әр түрлі шөп аралас бидайық пен қияқ шөптерден тұрады. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, саршұнақ, суыр, қосаяқ, аламан, ормандарда тиін, тұяқтылардан елік, қабан, құстардан бүркіт, кезқұйрық, күйкентай, дуадақ, шіл, ақ және қара құрлар, өзен-көлдерде аққу, қаз, үйрек, тырна, қызғыш, жылқышы, т.б. мекендейді.

Халқы

1970	1979	1989	1999	2009	2021
18469	▲23478	▲30323	▼17914	▼13180	▼10126

Ауданда халық сирек қоныстанған және түгелдей ауылдық жерде тұрады. Тұрғындар саны – 10 766 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 71,87%, орыстар – 14,82%, украиндар – 5,49%, әзербайжандар – 2,35%, татарлар – 1,64%, беларустар – 1,22%, немістер – 0,93%, башқұрттар – 0,46%, басқа ұлт өкілдері – 1,24%.

Әкімшілік бөлінісі

11 елді мекен 4 ауылдық әкімдік пен 4 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік	Орталығы	Елді мекендері	Халқы (2021)
Буревестник ауылдық әкімдігі	Буревестник ауылы	1	▼876
Дәмді ауылдық округі	Дәмді ауылы	3	▼788
Қарамеңді ауылдық округі	Қарамеңді ауылы	2	▼4236
Қожа ауылдық әкімдігі	Қожа ауылы	1	▼726
Өлеңді ауылдық әкімдігі	Өлеңді ауылы	1	▼638
Раздольный ауылдық округі	Раздольное ауылы	1	▼681
Шилі ауылдық округі	Шилі ауылы	1	▼599
Шолақсай ауылдық әкімдігі	Шолақсай ауылы	1	▼968

Ірі елді мекендері

Атауы	Халқы (2021)
Қарамеңді	▼4188
Шолақсай	▼968
Буревестник	▼876
Қожа	▼726
Раздольное	▼681
Өлеңді	▼637
Шилі	▼599
Дәмді	▼502

Шаруашылығы

Ауданында негізінен ауыл шаруашылығы жақсы дамыған. Мұнда ауыл шарушылығына жарамды жердің жалпы аумағы 1129,8 мың га, оның 187,0 мың га-сы — егістік, 53,7 мың га-сы — шабындық, 889,1 мың га-сы — жайылым. Ауданда 20 ғасырдың 90-жылдарының орта кезінде таратылған бұрынғы кеңшарлардың, т.б. шаруашылықтардың негізінде жаңа типтегі көптеген ауыл шарушылық бірлестіктері құрылды. Науырзым ауданы негізінен астық және мал өсірумен айналысады. 2003 жылы мұндағы егістіктің аумағы 170,1 мың га-ға жетті. Мәдениет, білім беру және денсаулық сақтау мекемелерінен Науырызым ауданында жалпы білім беретін 22 мектеп, 1 мәдениет үйі, 9 клуб, 11 кітапхана, аудандық аурухана мен емхана, 14 фельдшерлік-акушерлік пункт, 2 дәріхана жұмыс істейді.