Мазмұнға өту

Нигер-конголез тілдері

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Нигер-конголез тілдері (ағылш. Niger-Congo languages) - африкандық тілдерінің макротобы, 1400-ге жуық тілдерінің қосындысы. Бұл тілдердің барлығы диалекті емес, жеке дара тіл болып қаралады. Егер барлық аты бар диалектілерді есепке алсақ, онда Нигер-конголез макросемьясында көптеген тілдер мен диалектілердің атаулары жоқ. Нигер-конголез тілдерін Африка халқының 85%-ы қолданады, Дакарадан (Сенегала астанасы) Момбасыға дейін (Кенияның астанасы) батысына және Кейптаун (ЮАР) оңтүстігінде. «Нигер-конголез тілдері» деген атауды ғылымға 1955 ж. Дж. Гринбург енгізген.

Бүгінде нигер-конголез тілдері 30 топқа бөлінеді:

этнос саны, мың адам % мемлекеті
1 Руанда (ньяруанда) 9540 5,76 Руанда (56,1 %), Конго Демократиялық Республикасы (33,5 %), Уганда (8,9 %), Бурунди (1,1 %)
2 Макуа 7750 4,68 Мозамбик (81,3 %), Малави (15,2 %), Танзания (2,8 %)
3 Конго (халық), йембе, яка 7600 4,58 Конго Демократиялық Республикасы(65,8 %), Ангола (14,5 %), Конго (11,0 %), Уганда (0,4 %)
4 Шона 7050 4,25 Зимбабве (76,7 %), Мозамбик (21,3 %), Ботсвана (1,8 %)
5 Рунди 6690 4,04 Бурунди (63,7 %), Конго Демократиялық Республикасы (17,9 %), Танзания (7,5 %), Уганда (6,7 %), Руанда (4,2 %)
6 Малави (чева, нсенга) 6520 3,93 Малави (57,5 %), Мозамбик (24,5 %), Замбия (13,0 %), Танзания (3,1 %)
7 Зулу 6340 3,82 ЮАР (96,2 %), Лесото (2,7 %)
8 Луба 5635 3,40 Конго Демократиялық Республикасы (99,4%), Замбия (0,35 %), Танзания (0,18 %)
9 Коса 5610 3,38 ЮАР (99,8 %), Ботсвана (0,1 %)
10 Ибибио 5020 3,03 Нигерия (99,6%), Камерун (0,3 %), Экваториалдық Гвинея (0,1%)
11 Тсонга (шангаан) 4500 2,71 Мозамбик (68,9 %), ОАР (24,4 %), Зимбабве (6,2%)
12 Ньямвези, сукума, ньятуру 4300 2,59 Танзания (99,9%)
13 Монго, тетела, ленгола, локеле 4200 2,53 Конго Демократиялық Республикасы (99,9 %)
14 Кикуйю 4000 2,41 Кения (99,9 %)
15 Тсвана 3630 2,19 ОАР (77,1 %), Ботсвана (21,0 %), Зимбабве (1,65%)
16 Суто 3180 1,92 ОАР (59,7 %), Лесото (39,9%), Ботсвана (0,2%)
17 Лухья 3180 1,92 Кения (81,8 %), Танзания (18,2 %)
18 Овимбунду 3100 1,87 Ангола (99,9 %)
19 Ганда 2610 1,57 Уганда (99,6 %), Танзания (0,38 %)
20 Педи (северные суто) 2590 1,56 ЮАР (96,5 %), Зимбабве (3,1 %), Ботсвана (0,2 %)
21 Фанг (пангве) 2480 1,50 Камерун (72,7 %), Габон (16,0 %), Экваториалдық Гвинея (11,0 %)
22 Бемба 2250 1,36 Замбия (97,8 %), Танзания (2,2 %)
23 Тив 2240 1,35 Нигерия (89,3 %), Камерун (10,7 %)
24 Камба 2150 1,30 Кения (99,9 %)
25 Суахили 2060 1,24 Танзания (87,4 %), Мозамбик (4,85 %), Конго Демократиялық Республикасы (4,85 %), Малави (0,97 %)
26 Яо (ваяо) 1850 1,12 Малави (45,9 %), Танзания (27,0 %), Мозамбик (27,0 %)
27 Банги, нгала 1820 1,10 Конго Демократиялық Республикасы (98,9 %), Конго (1,1 %)
28 Амбунду 1800 1,09 Ангола (99,9 %)
29 Бамилике, видекум, бамум 1700 1,03 Камерун (99,9 %)
30 Свази 1440 0,87 ЮАР (63,9 %), Эсватини (35,0 %), Мозамбик (0,35 %)