Ой (Қарасам, қайғыртар жұрт бұл заманы ...)

«Ой» (Қарасам, қайғыртар жұрт бұл заманы ...) – М. Ю. Лермонтов өлеңінің 1895-1896 жылдар аралығында Абайдың аударған нұсқасы. Лермонтовта да, Абайда да 44 жол. Абай түпнұсқаның кейбір жолдарын өзгертіп, еркін аударған.

Түпнұсқадағы «под бременем познанья и сомнения» деген сөздерді Абай: «Білім де жоқ, білімге сенім де жоқ» деп тәржімәлаған. Әрине, бұл қазақ жағдайына үйлестіру мақсатынан туған. Білімге қол жетсе де, сол білімге сенімсіздікті, іске асыра алмайтын жігерсіздікті айту сол көздегі орыс қоғамына, дворяндарға қаратып айтуға лайық болса, ал сол замандағы қазақ жағдайында білім де жоқ, білімнің күшіне сеніп, қайрат етуде жоқ деу әлдеқайда жанасымдырақ. Өлеңді қазақ өміріне жақындату үшін Абай кейде тіпті Түпнұсқадан мүлде алшақтап, мал баққан елдің тұрмысына орайлас жайды қөзғап, малқұмарлықты шенеп:

«Мап үшін аш қатасың, жан сатасың. Әкесі аштан елген кісідей-ақ, Неткен жұрт мал өлтірген жеті атасын...» - дейді. Алайда, түгелдей алғанда Абай Лермонтовтың өлеңіндегі көптеген өткір сын-пікірлердің терең мәнін қазақша аудармада шебер жеткізеді, еркін, өзінше айтса да, әсерлі, ұтымды етіп айтады. Өлең 11 буынды қара өлең үлгісінде жазылған. Алғаш 1909 ж. Санкт–Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Басылымдарында ешқаңдай текстологиялық өзгерістер көздеспейді.