Орал сырты үстірті

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Челябинск

Орал сырты үстірті, Оңтүстік Оралдың шығыс етегінде, Ресейдің Челябинск және Қазақстанның Қостанай облыстарының жерінде орналасқан. Оралды бойлап солтүстіктен оңтүстікке қарай 400 км-ге созылады, ені 200 км-ден астам. Палеогендік денудацялы-аккумуляцялық биік жазық. Үстіртті Тобыл өзенінің салалары (Үй, Тоғызақ, Әйет, т.б.) жеке бөліктерге бөлшектеген. Оралға іргелес бөлігінде биіктігі 400 м-ден асады, оңтүстік-шығысқа қарай 300 м-ге дейін аласарады. Еңіс жазықтың үстінде көптеген ұсақ көл қазаншұңқырлары тараған. Климаттың континенттілігі солтүстіктен оңтүстікке және батыстан шығысқа қарай арта түседі. Орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 300 – 400 мм. Қаңтардың орташа температурасы –16 – 180С, шілдеде 18 – 200С. Топырақ жамылғысына қара топырақ пен қызыл-қоңыр топырақ тән. Суайрықтарды әр түрлі шөпті-селеулі дала алып жатады. Өзен аңғарларында астық тұқымдас шалғын өсімдігі өседі. Солтүстік аудандарда, әсіресе, шұқанақтарда қайың-көктерек ормандары кездеседі. Қиыршықты-тастақты жерлерде түрлі бұталар: ырғай, тобылғы, сайларда үшқат, қандыағаш, қарағаш, шәнкіш өседі. Егістікке қолайлы жерлері түгелдей жыртылған. Астықтан тұрақты мол өнім алынады. Үстірт темір кен орындарына бай; Қашар темір кен орны, Лисаков темір кен орны, Соколов темір кен орны, Сарыбай темір кен орны. [1]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том