Оспанқожа әулие (Қарақожа әулие)

Оспанқожа әулие (Қарақожа әулие) 1862 жылы Торғай уезінің Қызбел ауылының Шобан елді мекенінде өмірге келген. Өзі өмір сүрген өңірде Ислам дінін таратушылардың бірі болды. Табиғаттың тылсым сырлары мен тосын оқиғаларын алдын-ала сезіп, халықты сақтандырып отырған. Көріпкел әулиелігі де бар. Өз қаржысына Сарықопа болысында мешіт салдырып, медресе ашады. Мұнда белгілі ақын Күдері Жолдыбайұлы, молдалар Мұхаммедуәли Бекетов, Қапыш Жүсіпұлдары жас кезінде дәріс алады. 1911 жылы Меккеге барып, қажылық парызын атқарып келеді. 1928 жылы қайтыс болған Жангелдин ауданының орталығындағы Орталық мешіт үйі Оспанқожа әулиенің атында. Қостанай қаласындағы «Марал-ишан» мешітінің хатиб-имамы болған марқұм Ертай қажы Балахметовтің жазып, қалдырып кеткен естелігі бойынша, Оспанқожа атамыз Шайқы Бұзырықтан тараған Хорасанқожаның ұрпағы. Хорасанқожаның шын есімі Әбдіжәлел екен. Оған Аллаһтың берген қасиеті денесіне оқ дарымапты, сүйегіне қылыш батпапты. Әбдіжәлелбаптың ұрпақтарына мирас болған абыздың жол шұбар атты Мәлімқожа, Әлім, Көкен, Қосым, Сейіт, Естай тәрізді үрім-бұтағына дарып, Оспанқожа атамыздың бабасы Хаши абызға да көшіпті. Хаши абыз Шақшақұлы Жәнібек батырдың пірі болған адам. Оспанқожаның халық арасындағы екінші атауы Қарақожа. Оның қайтыс болған күні 1928 жылғы 12 шілде.

Мешіт туралы

Қарақожа мешіті Талас ауданына қарасты Сейілбек елді-мекенінің аумағына орналасқан. Мешіт XIXғ. соңы мен XX ғ. басында, Талас –Шу аймағында қалыптасқан діни-рухани сәулет нысандарына тән дәстүрлі үлгіге байланыстырылып тұрғызылған. Бұл мешіт Қара Қожаның бастамасы бойынша 1909 жылы тұрғызылған, кейіннен оның аты берілген, ол 16,9х16,26м көлемде төрт бұрышты формада жоспарланып тұрғызылған.Мешіт 27см х 13см х 5см, 25см х 14см х 6см, 26см х 12см х 6см, 25см х 25см х 4см көлемді сазды лайдан күйдіріп құйылған қызыл кірпіштен тұрғызылған. Мешіт құрылысына көп күмбезді монументальді үлгідегі намаз оқитын залы мен айван кіріккен. Қасбеттері шектеулі түрде беттік кірпіштік қалаумен салынған. Қабырғаларында эпиграфиялық мәнер-қалыбында аллаға сыйыну сентенциясы құрылыстың тұрғызылған күні, айы, жылы болып табылатын хижраның 1327 (1909) жылы өрнектелген.

Мешітті зерттеу

Алғашқы рет ескерткішті 1945 жылы Г.И.Пацевичтің басшылығымен ЭРУДА зерттеген. Кейіннен 1949 жылы Л.М.Ремпел бастаған Жамбыл облыстық музей экспедициясы зерттеді. 1975-1980 жылдары «Қазжобажаңғырту» сәулетшілері , 2000 жылы –НИПИ ПМК мамандары зерттеген.

Жөндеу жұмыстары

80-ші жылдар соңына таман біртіндеп күмбез мүжіле бастаған, парапетті қабырғаларында көптеген жарықшақтар пайда болған. 1985-1989 жылдары жүргізілген жөндеу жұмыстары аяқсыз қалған. Толық қайта жөндеу жұмыстары 2003-2004 жылдары жүргізілді.

Дереккөздер

1. http://www.drevniytaraz.kz/install/index.php?option=com_content&view=article&id=107:2015-06-23-09-32-49&catid=38:2010-02-28-16-21-42&Itemid=2(қолжетпейтін сілтеме)
2. http://www.madenimura.kz/kk/culture-legacy/region/zambyl_oblast/memorial/karakoja Мұрағатталған 12 қыркүйектің 2016 жылы.
3. http://www.info-tses.kz/news/islam-d-n-n-tarat-1179-an-1241-ulieler/(қолжетпейтін сілтеме)