Отын және оның түрлері
Отын және оның түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Отын- табиғи немесе жасанды түрде алынатын,жанатын қабілеті бар, энергия көзі және химиялық өндірістерге шикізат болып есептелетін зат. Отын агрегаттық күйіне байланысты қатты, сұйық және газ тектес үш топқа бөлінеді. Тегіне қарай: табиғи және жасанды болып екі түрге бөлінеді. Жасанды отын табиғи заттырды өңдеу нәтижесінде алынады. Болашақта сутек пен метанол, этанол, өсімдік майлары, органикалық заттар мотор және энергетикалық отын қатарына енеді. Өнеркәсіптің қай саласыда болсын, отынның маңызы зор. Отынның жану жылуы- 1кг отынды толық жаққанда бөлінетін жылу мөлшері.Отынның құрамында көміртек пен сутек неғұрлым көп болса, жылу болу қабілеті соғұрлым жоғары болады.Қатты қатты отынды химиялық өңдеудің мынадай әдістері бар пиролиз, газдандыру (газификациялау), гидрогендеу және кокстеу.
- Пиролиз- көмірді ауа қатыстырмай жабық реакторда 1000 °C шамасында қыздыру. Түзілген өнімдер одан әрі өзгерістерге ұшырамайды.
- Газдандыру- 1000 °C температурада қатты отынның органикалық массасын ауамен, су буымен немесе олардың қоспасымен шала тотықтыру арқылы жанғыш газдарға айналдыру. Жанатын газдарды генератор пештерінде өндіретін болғандықтан, оларды генератор газдарыдеп атайды.
- Гидрогендеу- катализатор қатысында жоғары температурада және қысымда отынды сутекпен өңдеу. Бұл кезде отын алғашқы қалпынан өзгеріп, құрамында сутек мол жаңа сұйық,газ тектес немесе қатты отынға айналады. Мысалы, көмір мен тақтатастарды осылай өңдейді.