Оңтүстік Жоңғар полиметалл аймағы

Оңтүстік Жоңғар полиметалл белдеуі - Жетісу (Жоңғар) Алатауының оңтүстік жоталарындағы қорғасын мен мырыш кендері орналасқан аймақ. Ендік бағытқа созылған, ұзындығы 400 км., ені 35-70 км. Шығысында Қазақстан-Қытай шекарасына, батысында оңтүстік Балқаш маңы жазығына дейін созылады; Тышқантау, Бұрқансартау, Қызылқия, Сарышабын, Жуантөбе, Малайсары тауын, Көксу өзені алабын қамтиды. Оңтүстік Жоңғар полиметалл белдеуі Жоңғар-Балқаш геосинклиналь жүйесі құрамына кіретін, каледон және герцин тектогенездері нәтижесінде қалыптасқан Текелі құрылымдық-фациялық зона болып саналады. Бұл зона көрші құрылымдардан солтүстікте Текелі-Сайрамнұр, оңтүстікте Оңтүстік Жоңғар терең жарылыстарымен бөлінген. Қатпарлы табанын төменгі палеозойдың кварцты құмтасты сарышабын (Қалыңдығы 2000 м) кремнийлі-карбонатты суықтөбе (160м), кремнийлі-көмірлі - тақта тасты текелі (1700 м), әк тасты жыланды (2000 м) свиталары құрайды. Төменгі карбонның вулкантекті – шөгінді жыныстары полеозой құрылымдарына шалыс немесе брахисинклинальдарда орналасқан. Ортаңғы карбонның гранитоидтары, пермьмезозойдың сілтілі және граниттік интрузиялары әр түрлі массивтер құрайды. Белдеу аумағындағы 140-тай үлкенді-кішілі кендер мен руда белгілерінің 50 пайыздан астамы әр түрлі руда формацияларына жататын қорғасын мырыш кендері. Бұлардың ірілері - Көксу, Текелі маңында. Өсек өзені алабында, Пирит-галенит-сфалерит формациясына жататын өндірістік маңызы бар кендер болған (Текелі, Батыс Текелі, Алмалық, Александров, желжота, Қорғас, т.б.) текелі свитасының көмірлі-тақта қабаттары арасында орналасқан. Сом және сеппе түріндегі рудалар линза тәрізді қабатаралық ірі денелер түрінде, ал құрамы жағынан күкіртті-колчеданды, күкіртті-колчеданды-полиметалды, полиметалды болып келеді. Руда минералдарының бастылары: пирит, мельниковит-пирит, сфалерит, галенит. Кендер маңында кварцтану, доломиттену сияқты гидротермальдық өзгерістер байқалады. Тремолит-галенит формацияларының ірі кендері (Орталық Суықтөбе, Көксу, Үсек, Күйелі, Шығыс Суықтөбе, Тельман, Майлысай, Петров, т.б.) жерлерде кездеседі. Бұлардағы руда минералдарының бастылыры: галенит, сфалерит, пирротин, пирит. Кендер төңірегінде гидротермальдық өзгерістер (термолиттену, пикросендену, кварцтану, биотиттену, хлориттену, бариттену) дамыған. Белдеу шегіндегі руда өндірілетін кендер (Текелі, Суықтөбе, Көксу, т.б.) – кезіндегі Текелі қорғасын-мырыш комбинатының шикізаты болды.