Павлодар облысының физика-геологиялық үрдістері
Павлодар облысының аумағында су және жел эрозиясы, суффозия, топырақтың тұздануы, аккумуляция сияқты рельеф өзгертуші үрдістер байқалады. Бұл үрдістердің дамуы геологиялық-геоморфологиялық жағдайлармен, сол сияқты антропогенді қызметпен байланысты.
- Жел эрозиясы жер өңдеудің агротехникалық тәчілдері мен егіс айналымы режимі байқалатын егістіктерде жиі көрінеді. Көне жел эрозиясының нәтижесінде облыстың оңтүстік-шығыс бөлігінде дөңесті-жалды рельеф пайда болды. Суармалы егін шаруашылығының ықпалымен облыс аумағында көлкіген және ирригациалды сулар «дөңесі» пайда болып, суффозианды және селдік үрдістер белсендіріледі.
- Суффозионды үрдістер жар жүйесі орындарында байқалып макро және микрорельефтің жасалуына қатысады. Бұл өзен террасаларының беткейлерінде, тұйық ойпауыттарда, сорлар мен көлдерде байқалады.
Ертіс өзені арнасының бүкіл бойында дерлік су эрозиясы дамуда. Қар ерігенде және қатты жауында көптеген көлдер мен қазаншұңқырлардың беткейлерінде, өзеннің екі жағалауында жыралар мен жырмалар пайда болады. Әдетте жыра желісі дамыған орындарда суффозионды үрдістер байқалады.
Ертістің оң жағалауы көп шайылады, бұл өзеннің қатпалдық эрозиясына (әсіресе су тасығанда), суффозионды үрдістерге, беткі ағынға және дифляцияға байланысты. Ертіс өзенінің ірі иреңдерінің ішкі жағында жарлар қатты мүжіледі.
Оң жағалаудың жар жүйесі бекітілмеген, сондықтан жарлар ұзынынан да, көлденеңінен де тез өсіп, тереңдеуімен су жүретін горизонтты құрғатуда. Соның салдарынан жарлардың түбінде бұлақ пайда болып, грунттардың тозаңдануына соқтырады.
Жеткіліксіз ылғалдану, тұзды неогнен балшығының таяу жатуы, аумақ жазығында, әсіресе микробатыс және көл қазаншұңқырларында жер үсті және жер асты ағыстарының нашарлығы жағдайларында топырақ тұзданады. Тұздық құрамы бойынша су айырығы учаскелерінің топырағында карбонаттар, ал ойпат пен көл қызыншұңқырларында хлорид пен сульфат көп болады.
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Мұрағатталған 19 маусымның 2008 жылы.