Павлодар облысы энеолит дәуірінде

Энеолит дәуірі.

Датасы б.з.д. 4-3 мың жылдықтың ортасы. Ертістің Павлодар өңірінде энеолит ескерткіштері 70жылдардың басынан белгілі. Олар Пеньки 2 және Тілектес тұрақтары. 80-жылдардың соңында Шідерті 3 көп қабатты тұрағында сол дәуірде Ертіс өңірінде материалдық байлықтың дамығанын көрсететін энеолит дәуірінің қуатты мәдени қабаты табылды.

Шідерті 3 тұрағының энеолиттік кешені қырғыштары, бифастары, макролиттері мен өндіріс алаңдары, тас ошақтары, түбі дөңгелек тегіс болып келетін, өрнексіз немесе ұзын бойына көлбеу сызықтар түсірілген ыдыстар көп индустрия материалдарынан тұрады.

Тас қарулар үшін шикізат ретінде жергілікті қара-қоңыр, ашық жасыл шақпақ пен әкелінген ақ сұр палеогендік кварций қолданылған. Сүйек пышақтардың прибалтикалық типті екі жағы өңделген қындардың болуы тас индустриясының айырықша ерекшелігі болып табылады. Сол бұйымдарға қарай шідертілік энеолиттің Усть-Нарым мен Омбы тұрақтарының материалдарымен байланысын байқауға болады. Осы жерде жиналған сүйек қалдықтары ірі қара мен жылқы өсіруге бағытталған мал шаруашылығының дамығанын көрсетеді.

Энеолит материалдары Екібастұз археологиялық кешенінің Екібастұз 15 (жоғарғы қабат), Екібастұз 17,18, Құдайкөл көлінің жағалауындағы Бөгеубұлақ бұлағындағы, Құдайкөл 4, Қарабұлақ және Баянауыл ауданындағы Жыланды мен Керегетас тұрақтатарынан табылды. Құдайкөл тұрағында энеолит-ерте қола дәуірінің жоғарғы қабаттарында Шідерті 3 тұрағының материалдарына ұқсас индустрия үлгілері ұшырасты. Энеолит дәуірінде Евразия даласының барлық өңірлеріндегідей Ертістің Павлодар өңірінде дала экожүйесі үшін өнімді мал шаруашылығы дамып, кейінгі дәуірлерде жалғасын тапты.

Сілтемелер

1. С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Мұрағатталған 19 маусымның 2008 жылы.