Полимерлі тасымалдаушылар

Дәрілік препараттардың синтетикалық полимерлі тасымалдығыштары

Жоғарымолекулалық қосылыстар химиясының қарқынды дамуы дәрілік препараттардың бағытты тасымалдануы жайлы мәселені қарастыру кезінде жаңа ыңғайдың пайда болуына негіз берді. Соңғы 80 жылда полимерлер жайлы ілім айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Дәрілік заттарды бағытталған жеткізу қазіргі таңда ерекше маңызға ие болып отыр, және бұл салада айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізілді: біріншіден, көптеген сырқаттардың пайда болу және даму механизмдері анықталды, екіншіден, химиктер, биохимиктер, фармакологтардың арқасында жасуша деңгейінде көптеген патологиялық процестерге әсер ете алатын биологиялық белсенді қосылыстардың қоры құрылды.
Қазіргі кезде дәрілердің ұлпалардың фармакокинетикасын бағытталған модификациялау ықтималдығы, соның ішінде модификатор ретінде препараттарды тасымалдағыштар – биодеградацияланатын және биоүйлесімді полимерлер де қолданылады. Дәріні бағытталған жеткізу фармакологиялық зерттеулердің ең маңызды мәселелерінің бірі болып келетіні сөзсіз. Бұл әсіресе антбиотиктер мен ісікке қарсы химиотерапевтикалық заттарға қатысты. Бұл мәселе дәрі тасымалдағыштары ретінде нанобөлшектерді пайдалану арқылы жарым-жартылай шешіледі Бұл жүйелерде тасымалдағыш – дәрі қатынасы барлық компоненттер өздерінің қасиеттерін сақтайтын аралықта өзгеруі мүмкін, ал полимерлі тасымалдағыштың құрылымын өзгерту, компоненттерді орналастырудың әртүрлі әдістері сияқты мембраналардың өтімділігін биоүлестіру, биотранфсормация мен фармакодинамика сияқты фармаколо- гиялық қасиеттердің жағымды өзгеруіне жол береді. Полимерлі тасымалдағыштарға белгілі фармакокинетика түрі тән болатыны белгілі: ағзада ұзақ уақыт болуы, РЭЖ мүшелерінде жинақталуы, биодеградациялау және биоүйлесімдік.
Полимерлі тасымалдағыштардың негізгі артықшылықтары келесідей сипатталады: 1) Биофазада дәрілік заттың концентрациясын арттыру мүмкіндігі; 2) Биологиялық белсенді заттың ұлпалық үлестірілуі мен жасуша ішіндегі қайта үлестірілуі; 3) Дәрінің полимерден баяу босатылып шығуына байланысты әсерінің ұзартылуы; 4) Дәрілік зат улылығының төмендеуі; 5) Дәрілік зат тұрақтылығының артуы; 6) Суда нашар еритін заттардың союбилизациясы; 7) Қатерлі ісік жасушаларының дәрілік төзімділігін азайту мүмкіндігі (ісікке қарсы препараттар үшін).

Көрсетілген артықшылықтардан басқа бірнеше шешілмеген мәселелер мен кемшіліктер бар: 1) Полимерлердің биосәйкестігі жеке жағдайлар үшін зерттелген; 2) Биоүлестірілуге қатысты аз жүйелі зерттеулер жүргізілді; 3) Полимерлердің метаболизмі жете зерттелмеген; 4) Иммунологиялық механизмдер жеткілікті зерттелмеген; 5) Полимерлердің ішек қарыннан өтуі жайлы қайшы келетін мәлімдемелер; 6) РЭЖ мүшелерінде кумуляция мен улы әсерлер болуы мүмкін.
Осылайша, биологиялық белсенді заттардың корпускулярлы тасымалдағыштары емдік, зерттеу және диагностикалық мақсаттар үшін кеңінен қолданылуды. Мұндай полимерлі тасымалдағыш бөлшектер арасында микро- және нанобөлшектер ерекше орын алады. Полимер-дәрі комплекстерін қолдану мүмкіншіліктері танымал дәрілік заттарды және дәстүрлі дәрілік формалар сәйкес келмейтін физиологиялық белсенді заттарды пайдалану мүмкіндігінің арқасында пайда болады. Бұл бір дәрілік зат қасиеттері әртүрлі бірнеше дәрі үшін пайдалануы мүмкін екенін білдіреді. Нәтижесінде дәрілік терапияны әрбір жағдай үшін дәрілік затты жеткізу жолы мен тәсілін таңдау арқылы оңтай- ландыру болып келеді. Мұндай дәрілік терапияның көптеген сала- лары үшін жаңа фармацевтикалық заттарды жасап шығаруда анықтаушы болып келеді.
Алғашқы синтетикалық полимер және биоабсорбцияланатын материал бұл полимерлер классын 1954 ж. ашқан полигликоль қышқылы болып келеді. Сол кезден бері біздің заманымызға дейін дәрілік заттарды жеткізу техникасы тек сүт (PLA) және гликоль (PGA) қышқылдарының және де капролактон (PCL) туындыларының полимерлерін ғана пайдаланады. Алайда ең жақсы көрсеткіштерге PGA және PLA сополимері – PGLA ие болады. Сүт және гликоль қышқылдарының пайыздық қатынасына байланысты өнімнің қасиеттерін, мысалы, иілгіштігін, беріктігін, биодеградация мерзімін өзгертуге болады. Нанобөлшектерді тамырға енгізу мононуклеарлы фагоцитарлы жүйе макрофагтарының және циркуляцияланатын моноциттермен эндоцитоз түрі бойынша басып алуын тудырады. Жасуша ішіндегі персистирлеуші микроағзадан (Brucella, Salmonella, Listeria, Mycobacterium) туындаған зақымдану кезінде макрофагтар патоген үшін резевуар болып, дәрлерді бағытталған жеткізу заттары үшін басты жасуша нысанасы болып келеді. Brucella-ны е-ны емдеу жиі зақымданудың қайталануымен қиындатылады, әсіресе монотерапия кезінде. Қазіргі кезде доксициклиннің стрептомицин немесе рифампинмен біріктіріп терапия жасау ұсынылады. Әрүрлі класстар антибиотиктерімен емдеу кем дегенде 6 аптаға созылады. Аминогликозидтер классының өкілі гентамициннің антибактериялық белсенділігі жоғары және адамдарда Brucella-ның ең вирулентті түрі В-melitensis қатысында жоғары in vitro белсенділігне ие. Бұл қасиеттер гентамицинді Brucellosis ауруын емдеу үшін ең тиімді зат деп тануға мүмкіндік береді. Суда жақсы еритін дәрі болғандықтан ол жасушаға нашар енеді. Бұл кедергі зақымданудың жасуша ішіндегі орталықтарына антибактериялық затты жеткізу және осының салдарынан антибиотиктің жасуша ішіндегі терапевтикалық индексін күрт арттыру мақсатында бағытталған жеткізу жүйесін пайдалану арқылы жойылуы мүмкін. Мұндай әсердің ерекшелігі препараттың үлкен мөлшерлерінің енгізілуіне, яғни жағымсыз әсерлердің дамуына жол бермеуге мүмкіндік береді. Дәрінің бағытталған әсер ету жерлерінде ұзартылған шығарылу уақыты енгізу жиілігін арттырмауға мүмкіндік береді. Бастапқыда дәрілік заттарды бағытталған жеткізу үшін липосомдар мен микросфералар сәтті пайдаланылғанын айтып кеткен жөн.