Риниофиттер
| Риниофиттер | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||
|
Риниофиттер (лат. Rhynióphyta) – қарапайым құрылысты жойылып кеткен қазба өсімдіктер. Олардың сабақтары тармақталған, жапырақтары болмаған. Түтікті өсімдіктерге жатқан.
Жер бетіндегі өсімдіктер әлемінің дамуында риниофиттердің тіршілік етуі өте белгілі кезең болады. Риниофиттердің кезеңі геологиялық мәні жағынан алғанда қысқа мерзімді болған, олардың жер бетіндегі тіршілік етуі 20-30 миллион жыл болып есептеледі. Девон кезеңінің орта шенінен азая бастайды да осы кезеңнің аяқ кезінде мүлдем жойылып кетеді. Риниофиттердің қазба қалдықтары силур кезеңі мен төменгі және орта девон кезеңі шөгінділерінен табылған.
Риниофиттердің әр түрлі түрінен кәдімгі шаңжапырақтәрізділер, плаундар, қырықбуындылар пайда болды.
'Риниофиттер бөліміне тек қазба түрінде ғана белгілі 2-3 туыс жатады. Олардың өмірлік циклында спорофиті басым болып келеді. Вегетативті денесі дихотомиялы бұтақтанған теломдардың системасынан тұрады. Теломның жер беті бөлігінің жалпы құрылысының өзіндік ерекшілігі болады. Бұл әлі өркенге жатпайды, өйткені теломның өстерінде жапырақтары болмайды. Негізгі өсі айқын байқалады. Оның ортасын ксилема алып жатады, ал сыртын флоэма қоршап тұрады. Ксилемасы тұтас цилиндр тәрізді немесе сәулелі болып келеді. Ол трахеидтерден тұрады. Теломның шет жағы (қабықтық бөлігі) фотосинтездің қызметін атқарады. Эпидермисінде устьица аппаратары орналасады. Жер асты бөлігінің устьицесі болмайды. Нағыз тамырлары жоқ, оларды ризоидтары алмастырады. Спорангилері теломның жоғарғы ұштарында орналасады, спорангиясының қабықшасы көп қабатты. Риниофиттердің гаметофиттері табылмаған.
Классификациясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Риниофиттер бөлімі екі кластан тұрады: риниопсидтер (Rhynіopsіda), зостерофиллопсидтер (Zosterophyllopsіda). Негізгі өкілдерінің біріне риния (Rhynіa туысы) жатады. Ол биіктігі 20 см, диаметрі 3 мм. болатын шөптесін өсімдік. Жер асты бөлігі тамырсабаққа ұқсас теломнан тұрады, одан жоғары қарай перпендикуляр орналасқан жер беті өстері кетеді.