Рустам Хальфин

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Рустам Нұрмұхамедұлы Хальфин
Туған күні

14 желтоқсан 1949 (1949-12-14)

Туған жері

Ташкент, Өзбек КСРО

Қайтыс болған күні

31 желтоқсан 2008 (2008-12-31) (59 жас)

Қайтыс болған жері

Алматы Қазақстан

Азаматтығы

КСРО (1991 жылға дейін), Қазақстан (1991 жылдан кейін)

Жанры

көркемсурет, видеоарт, фотоарт, инсталляция, перформанс

Мектебі

Мәскеу сәулет институты

Өнер ағымы

заманауи өнер

Рустам Хальфин (14 желтоқсан 1949, Ташкент – 31 желтоқсан 2008, Алматы) – өзекті өнер бағытындағы қазақстандық суретші, көркемсуретші және сәулетші. Көркем сурет, фотосурет техникаларында жұмыс істеген.

XX ғасырдағы Орталық Азия өнерінің ең танымал тұлғаларының бірі саналады[1]. Алғашқылардың бірі болып перформанспен, инсталляциямен және видеоартпен айналыса бастады, аймақтағы арт-қауымдастыққа зор ықпал етті. Көшпенділердің модернистік қабылдаудағы эстетикасы тұжырымдамасын әзірледі.

Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1949 жылы Ташкентте ардагер Хальфин Нұрмұхамед Әбдірахманұлының (1909–1974 жылдары өмір сүрген) отбасында дүниеге келген. Рустамның бауыры – кеңес және орыс ғалымы Хальфин Марат Нұрмұхамедұлы (1940 – 2020 жылдары өмір сүрген).
1950 жылы Рустам отбасымен бірге Алматыға көшіп келіп, өмір бойы сонда тұрады.
1972 жылы Мәскеу сәулет институтын тәмамдады.
Орыс авангардының жарқын өкілдерінің бірі Владимир Стерлиговтың шәкірті болды және 70-90-жылдарда «тостаған-күмбезді сана» теориясын дамытқан Стерлигов ізбасарларының қатарына кірді[2].
1999 жылы LOOK атты өз галереясын ашты[3].
2005 жылы Хальфин жұмыстары беделді Венеция биенналесіндегі Орталық Азия павильонына қойылды. Бұл қазақстандық заманауи өнердің әлемге алғаш таныстырылған кезі еді[4].

Рустамның жұбайы және музасы – суретші Лидия Блинова. Екеуі жиі «пәтер» көрмелерін өткізіп жүрді.

Шығармашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қазіргі уақытта Рустам Хальфин мұрасының бір бөлігіне айналған көркемсурет, инсталляция, сурет, фотосурет, мәтін секілді алуан түрлі 200-ден астам шығарма бар екені белгілі.

Суретшінің ірі және белгілі жобаларының қатарына «Еуразиялық утопияны» (оның ішінде «Саз балшық жоба» мен «Жалқау жоба» да бар), «Солтүстік варварларын» жатқызуға болады.

«Саз балшық жоба. Нөл деңгейі» атты іргелі инсталляцияны Хальфин 1999 жылы бастады. Инсталляция ғимараттың екі қабатын алып жатқан 18 метрлік адам фигурасынан тұратын. Хальфин үшін бұл жоба «қазіргі әлемдегі адамзаттың, әсіресе [алматылық] суретшілер қауымдастығының бытыраңқылығының» метафорасы еді. Хальфиннің ойынша, инсталляция «бірігуге, заманауи өнер мен Қазақстанды халықаралық мәдениет қауымдастығына таныстыра алатын стратегия әзірлеудегі жағдайды таразылауға» шақыруға тиіс еді[5].

Рустам «пулота» концепциясын, яғни «пустота» (бостық) және «полнота» (толықтық) ұғымдарының бір сәттегі үйлесуін ойлап тапты. Бұл сөз түйілген жұдырықта саусақтар арасынан түзілетін белгілі бір пішіндегі қарапайым, жұмсақ затты (ауа болсын, саз балшық болсын) сипаттайды.

Оның шығармалары Третьяков галереясында (Ресей), Нью-Джерсидегі Zimmerly нонконформистік өнер мұражайында (АҚШ), M HKA заманауи өнер мұражайында (Бельгия), Алматыдағы Ә. Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында, Астанадағы Қазақстанның ұлттық мұражайында және басқа мұражайлар мен жеке коллекцияларда бар.

Суретші және жазушы Александар Бренер өзінің «Өлтірілген суретшілердің тіршілігі» атты кітабында Хальфин туралы былай дейді: «Рустам көркемсуретке жәй ғана қолөнерші және өз бетімен үйренген адам ретінде емес, қуатты модернистік дәстүрдің, яғни Сезанн мен Сераның, Брак пен Пикассоның, Малевич пен Стерлиговтың, Робер Делоне мен Серж Поляковтың, Николь де Сталь мен Джорджо Морандидің шәкірті ретінде келді. Рустам бұл бағытты «пластикалық пішін қалыптастыру» деп атады және оны жаңа сурет өнеріндегі ең маңызды құбылыс санады. «Пластика» оның сүйікті ұғымы болды. Пластиканы ол алғашқы, тактил тәжірибенің саналы қарас, тәрбиелі көзбен бірігуі деп қабылдады[6].

Көрмелері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Рустамның туындылары 51-ші Венеция биенналесіндегі Орталық Азия павильоны (2005), Off the Silk Road: No Mad's Land, Haus der Kulturen der Welt, Берлин (2002), re-orientation: Kunst zu Mittelasien, ACC Gallery, Веймар (2002) секілді беделді көрмелерге қойылды.

Негізгі көрмелері[7]:

1981 – «Төртеудің көрмесі». Лидия Блинова мен Рустам Хальфиннің пәтерінде. Алматы, Қазақстан.

1982 – «1+1+1+1». Сәулетшілер Одағы, Алматы, Қазақстан.

1985 – «Рустам Хальфин. Кескіндеме өнері». Т.Н. Глебова шеберханасы. Ленинград, КСРО.

1986 – «Бейресми өнердің көрмесі». Көркемсурет көрмесінің дирекциясы, Алматы. Қазақстан.

1988 – «Стерлигов, оның оқушылары мен ізбасарлары». Ленинград облысы мұражайлар қауымдастығының дирекциясы. Ленинград, КСРО.

1989 – «Өнер орталығы». Көркемсурет көрмесінің дирекциясы, Алматы, Қазақстан. «Қиылыс». Көркемсурет көрмесінің дирекциясы, Алматы, Қазақстан.

1990 – «Стерлигов тобы. Қала тарихының мұражайы. Ленинград, КСРО.

1991 – «Кеңестік кескіндеменің көрмесі». Аделаида, Австралия. «7+1». Суретшілер Одағы Архангельск бөлімшесінің көрме залы. Архангельск, КСРО. «Стерлигов тобы». Юсупов Сарайы, Ленинград, КСРО. «Заманауи суретшілер Малевич құрметіне». Мемлекеттік Третьяков галереясы, Мәскеу, КСРО.

1992 – «Суретшілер кварталы». Көркемсурет көрмесінің дирекциясы, Алматы, Қазақстан. «Арт-Контакт». «Манеж» орталық көрме залы. Санкт-Петербург, Ресей. «Малевичке». Каренин галереясы, Вена, Австрия

1994 – «Қол және көз». Жеке көрмесі. Студия 20 галереясы Мәскеу, Ресей. Петербург биенналесі. «Манеж» орталық көрме залы, Санкт-Петербург, Ресей.

1995 – «Галарея парады». «Ескендір» галареясының презентациясы Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы, Алматы, Қазақстан Эротика және астрология. «Ұласу Арт» галереясы, Алматы, Қазақстан.

1996 – «Жеке жиналыстардағы өнер». Орталық Мемлекеттік тарихи мұражай. Алматы, Қазақстан. «Қазақстан суретшілерінің 10 каталогы көрме – презентациясы». «Тәңірі Ұмай» галареясы, Алматы, Қазақстан. «Пошташының әні». Қазақ бизнес клубы, Алматы, Қазақстан. «Л. Б. құрметіне», Рух галереясы, Галереялар парады-96, Ә. Қастеев атындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік өнер музейі, Алматы.

1997 – «Рустам Хальфин кескіндемесі және Георгий Трякин-Бухаров мүсіні». «Азия Арт» галереясы, Алматы, Қазақстан. «Форма арқылы». Көркемсурет мұражайы, Самара, Ресей. «Суретшінің терісі». Галерея парады, «Азия Арт» галереясының презентациясы, Алматы, Қазақстан «Арт-дискурс». Іле Алатауы тауларындағы обсерватория. Қазақстан. «Адам құқығы: Terra incognita». Қазақ бизнес клубы, Алматы, Қазақстан. «Адам құқығы: Екінші тыныс». Қазақ бизнес клубы, Алматы, Қазақстан.

1998 – «Шекараны сезіну». Галарея парады, «Азия Арт» галереясының презентациясы Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы, Алматы, Қазақстан. «Өзіндік сәйкестілік: футурологиялық болжамдар» СЦСИ бірінші жылдық көрмесі, «Мәскеу» дүкені, Алматы, Қазақстан «Ұшатын ақ» презентациясы Өнер мұражайы, Қарағанды, Қазақстан.

1999 – «Экстремалды дефиле». «LOOK» галереясы Алматы, Қазақстан. «Нөлдік деңгей. Саз балшық жобасы». «LOOK» галереясы Алматы, Қазақстан. «Шығыс-Батыс. Шекаралық кездесу». Самар облысы Ширяево ауылы, Ресей. «LOOK» галереясының презентациясы Рустам Хальфиннің туған күні. «LOOK» галереясы Алматы, Қазақстан. Еуразиялық аймақ. «Манеж» көрме залы, Мәскеу. Ресей

2000 – «Арт Мәскеу 2000». Суретшінің орталық үйі, Мәскеу, Ресей.

2001 – «Media city» фестивалі Виндзор, Канада. Жаңа түсімдер. Орталық Азиядан Зиммерли мұражайы, Нью-Джерси штаты, АҚШ. Валенсиядағы алғашқы биеннале, Валенсия, Испания.

2002 – No mad’s land. Әлем мәдениетінің үйі, Берлин, Германия. «Инвентаризация» СЦСИ видеоартфестивалі Неміс театры, Алматы, Қазақстан. Re-orientation. АСС галереясы. Веймар, Германия. «Тәңірі Ұмай» халықаралық өнер фестивалі Алматы, Қазақстан.

2003 – Nordic Nomads, CAC Contemporary Art Centre, Вильнюс.

2005 – «Рустам Хальфин. Жеке көрмесі». «Тәңірі Ұмай» галереясы, Алматы.

2007 – Rustam Khalfin. Retrospective. Love Races, White Space Gallery in St Peter’s, Лондон Intim – In Time, Соростың заманауи өнер орталығы, Алматы.

2016 – «Еуразиялық утопия», МЗӨО, Мәскеу.

2020 – Рустам Хальфин. Айнасыз автопортрет. Ә. Қастеев атындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік өнер музейі.

Кураторлық жобалар:

1996 – «Ашудың күзгі қимылдары». Л. Блинованы еске алу. Қазақ бизнес клубы, Алматы, Қазақстан.

1997 – «Суретшінің терісі». Галарея парады, Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы, Алматы, Қазақстан. Жалқау жоба. Іле Алатауы тауларындағы обсерватория. Қазақстан.

1998 – «Үлкен әйнек». Галарея парады шегін сезіну, Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы, Алматы, Қазақстан.

1999-2000 – «Нөлдік деңгей. Саз балшық жобасы». «LOOK» галереясы Алматы, Қазақстан.

2000 – «Коммуникациялар: өзара іс-қимыл тәжірибелері» екінші жылдық көрмесі кураторлық тобының мүшесі. Алматы, Қазақстан.

Марапаттары:

1974 – Алматы қаласында Республика алаңындағы үйлерді жобалауға қатысқаны үшін жас сәулетшілердің шығармашылығын бүкілодақтық байқау дипломы. Мәскеу, Ресей.

1999 – Үшінші премия (Г. Трякиный-Бухаров және Л. Тұрғанбаевамен бірлесіп) «Өзіндік сәйкестілік: футурологиялық болжамдар» СЦСИ бірінші жылдық көрмесінің халықаралық қазылар алқасы, Алматы, Қазақстан.

Мұрасын қорғау[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2021 жылы суретшінің інісі және мұрагері Руслан Хальфин Рустам Хальфин атындағы қазақстандық қоғамдық қордың негізін қалады[8]. Ұйымның мақсаты – Рустам Хальфин шығармашылығын сақтау және зерттеу. Қорды Қазақстанда танымал және беделді мамандардан тұратын қамқорлық кеңес басқарады[9].

Рустам Нұрмұхамедұлы Хальфин мұрасының барлық құқығы мұрагер Руслан Хальфинге тиесілі[10].

Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Сұлтанбаева, Зитта / Нұриева, Ася. «Алматының арт атмосферасы» — Алматы, 2016. ISBN 978-601-7283-29-2
  • Rustam Khalfin Seeing through the artist’s hand - Whit space gallery London 2007. ISBN 978-0-9557394-0-8
  • Александр Бренер. «Өлтірілген суретшілердің тіршілігі» – Мәскеу, 2017. ISBN 978-5-87987-110-4
  • Нәзипа Еженова. «Тірі өрім» – "Целинный" заманауи мәдениет орталығы, 2020. ISBN 978-601-06-6792-1

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ Tselinny Center of Contemporary Culture Цикл лекций «Кто такой Рустам Хальфин?»  (орыс.) (29 апреля 2021).
  2. ↑ Выставка «Рустам Хальфин. Автопортрет без зеркала» (17 шілде 2020).
  3. ↑ Үлгінің {{cite web}} барлық параметрлері жазылуы тиіс. САМЫЙ КРЕПКИЙ ЖЕЛУДЬ ФРАНЦУЗКИХ ЛЕСОВ  (орыс.) (2010).
  4. ↑ Искусство Центральной Азии: Актуальный Архив. Каталог 1го павильона Центральной Азии, 51 la Biennale di Venezia (2005).
  5. ↑ Үлгі қатесі: қара {{Мақала}}
  6. ↑ Үлгі қатесі: қара {{Кітап}}
  7. ↑ Рустам Хальфин. Резюме  (орыс.).
  8. ↑ Фонд имени художника Рустама Хальфина открыли в Казахстане (3 қараша 2021).
  9. ↑ Үлгі қатесі: қара {{Мақала}}
  10. ↑ Охрана наследия Рустама Хальфина  (орыс.).
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Рустам_Хальфин&oldid=3305541» бетінен алынған