Сай-Өтес эксперименті
Сай-Өтес эксперименті (ресми емес атауы Маңғышлақ) – кеңес үкіметінің өндірістік мақсаттағы термоядролық жарылыстары (мақсаты шөлейт, құрғақ жерлерде су қорын жинауға арналған үлкен ойық жасау болатын) болып табылады.
Эксперимент 1969-1970 жылдары жүргізілген және бірнеше жерасты жарылыстары болған. Құжаттар бойынша, экспериментті атқару Орташа машинажасау министрлігіне жүктеліп, Сай-Өтес ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 100-115 шақырым жерден (қазіргі Маңғыстау облысы) эксперимент өткізуге орын бөлінген[1]
Осы жобаның аясында үш сынақ өткізілген. Екі жарылыстың нәтижесінде эксперимент ішінара орындалып, жер беті аздап шұңқырайған[2]. Бірақ эксперимент табысты болмады. Себебі жерастындағы тау жыныстары жарылған кезде бірақ үгітіліп кетпей, жиналған су кесек тастардың арасынан тоқтамай ағып кете берді[3].
| Сынақ саны | Мерзімі мен сынақ уақыты | Сынақ өткізілген мекендер координаталары | Шұңқыр тереңдігі | Қуаттылық күші | Түсініктемелер |
|---|---|---|---|---|---|
| № 313 Сынақ Маңғышлақ-1 |
6 желтоқсан 1969 жыл 10:00 |
Скважина № 2Т 43°52′38″ с. е. 54°47′52″ ш. б. / 43.87722° с. е. 54.79778° ш. б. (G) (O) (Я) |
410 м | 30 кт | Орта-Бұлақ кен орнындағы апатты ликвидациялауға В. С. Лебедев пен В. А. Разуваевпен қолданылған заряд. |
| № 329 Сынақ Маңғышлақ-2 |
12 желтоқсан 1970 жыл 10:00 |
Скважина № 6Т 43°52′38″ с. е. 54°47′52″ ш. б. / 43.87722° с. е. 54.79778° ш. б. (G) (O) (Я) |
740 м | 80 кт | Шұңқыр пайда болған жоқ. |
| № 331 Сынақ Маңғышлақ-3 |
23 желтоқсан 1970 жыл 10:00 |
Скважина № 1Т 44°01′23″ с. е. 54°55′51″ ш. б. / 44.02306° с. е. 54.93083° ш. б. (G) (O) (Я) |
500 м | 75 кт |
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ П. Л. Подвиг, О. А. Бухарин, Б. В. Железов және т.б. Стратегическое ядерное вооружение России 478. М, ИздАТ, isbn = 5-86656-079-8 (1998).
- ↑ И. А. Ахтамзян, Ядерный фактор в Центральной Азии, Южный фланг СНГ. Центральная Азия — Каспий — Кавказ: возможности и вызовы для России = The Cis Southern flank. Central Asia — Caspian — Caucasus: hrospects and challenges for Russia, М., Логос, 2003, isbn 5-94010-232-8, 201 бет
- ↑ А. В. Яблоков Миф о безопасности и эффективности мирных подземных ядерных взрывов 49-50, 147, 157. М, 2003.