Самарқан

Самарқан
	Қала
	Самарқан
	өзб. Samarqand
	Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	Өзбекстан
Облыс	Самарқан
Хәкімі	Фазлиддин Умаров
Тарихы мен географиясы
Координаттары	39°39′15″ с. е. 66°57′35″ ш. б. / 39.65417° с. е. 66.95972° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 39°39′15″ с. е. 66°57′35″ ш. б. / 39.65417° с. е. 66.95972° ш. б. (G) (O) (Я)
Құрылған уақыты	б.з.д. VIII ғасыры
Бұрынғы атаулары	Марақанда, Соғдиана
Жер аумағы	123,82 км²
Орталығының биiктігі	720 м
Климаты	субтропиктік-ішкі континенттік
Уақыт белдеуі	UTC+5
Тұрғындары
Тұрғыны	559,4 мың адам (2021)
Тығыздығы	4518 адам/км²
Агломерация	↗ шамамен 1 млн
Ұлттық құрамы	өзбектер, тәжіктер, орыстар және басқалары
Конфессиялар	мұсылман-суниттер, христиандар, мұсылман-шиитер және басқалары
Этнохороним	Самарқанддық
Ресми тілі	өзбек
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+998 66
Пошта индексі	140100
Автомобиль коды	14 (1998-2008), 30-39 (2008)
Басқалары
Марапаттары
Қала күні	18 қазан
	samshahar.uz (өзб.)
	Самарқан
	Самарқан шекарасы
	Ортаққордағы санаты: Самарқан

Самарқан (өзб. Samarqand) — Өзбекстандағы ежелгі қала, Самарқан облысының әкімшілік орталығы. Зерафшан өзені аңғарында орналасқан. Халық саны 519 мың (2016) адамға тең, халық саны бойынша Өзбекстанның үшінші қаласы.

Самарқанның ежелгі Афрасиаб атанған солтүстік-шығыс бөлігінде қала тарихының мұражайы, Шаһи Зинда ғимараты, Бибі ханым мешіті сияқты тамаша сәулет ескерткіштері шоғырланған. Ескі Самарқанның орталығында Регистан, одан оңтүстікке қарай Гүр Әмір, Ақсарай, Рухабат; оңтүстік-шығысында Ишарат хан мазарлары, т.б. орналасқан. Самарқанда Жалаңтөс Баһадүр салдырған "Ширдор" медресесі өзінің көркемдігімен ерекшеленеді. Онда машина жасау зауыты, жеңіл өнеркәсіп фабрикасы, химиялық комбинат, 4 театр, 6 жоғары оқу орны бар.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Біздің заманымыздан 4 ғасырда Марканд деген атпен белгілі болды. Біздің заманымыздан 330 ж. Ескендір Зұлқарнайын жаулап алып, өз мемлекетінің құрамына енгізді. Б.з.б. I ғасырдан біздің заманымыздың IV ғасырына дейінгі аралықта Кушан патшалығының ірі сауда орталығы болды. IV ғасырдан VI ғасырға дейін Түрік қағанатының құрамына енген Соғды мемлекетінің астанасы болды. Самарқанды VIII ғасырдың басында арабтар, IX ғасырда Самани әулеті, XI ғасырда Қарахан әулеті, одан соң селжүктер, XII ғасырдың орта шенінде қидандар басып алды. XIII ғасырдың бас кезінде Хорезм шаһтары билік етті. 1220 жылы Шыңғыс хан әскерлерімен жауланды. XIV ғасырдың аяғы мен XV ғасырдың басында Әмір Темір мемлекетінің астанасы болды. 1500 жылы Шайбани мемлекетінің, XVI ғасырдың аяғында Бұхара хандығының құрамына кірді. 1868 жылы патшалық Ресей әскерлері басып алды да, Ресей империясының қарауына енді. 1924–1930 жылдары Өзбек КСРның астанасы болды. 1970 жылдың қазанында Самарқанның 2500 жылдығы аталып өтілді.