Санталдар (халық)
| Санталдар | |
,_2010_by_Biplob_Rahman.jpg) | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
6,5 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Санталдар — Үндістандағы мунда тобының халқы (негізінен Бихар, Батыс Бенгалия және Орисса штаттары).[1] Жалпы саны 6,5 миллион адам (2001, халық санағы). Олар сондай-ақ Бангладештің солтүстік-батысында (600 мың адам - 2015) және оңтүстік-шығыс Непалда (42,7 мың адам) тұрады.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі - сантали тілі, мунда тілдеріне жатады.[3] Диалектілер: кармали, мале. Жазуы латын әліпбиі мен деванагариге негізделген. Батыс Бенгалияның көптеген санталдары бенгал тіліне ауысуда.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Діні бойынша - индуистар, олар да әртүрлі рухтарға (ормандарға, тауларға және т.б.) табынады, сиректеу -христиандар. Қоғамдық жүйеде алғашқы қауымдық қатынастардың қалдықтары сақталған.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі дәстүрлі кәсібі – егіншілік (күріш, тары, жүгері, бұршақ дақылдары). Сиыр, буйвол, ешкі, шошқа, тауық өсіріледі. Аңшылық, балық аулау және терушілік өз маңызын сақтап қалды. Жыл сайынғы ұжымдық аңшылық рәсімі орындалады. Дәстүрлі қолөнер қыш, тоқу, тоқымашылық, ұсталық және т.б. Қалаларда маусымдық жұмыстар мен жалдамалы жұмыс дамыған. Көпшілігі плантацияларда, көмір шахталарында, Бихар мен Бенгалдағы зауыттарда және Калькутта портында жұмыс істейді.[5][6][7]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Санталдар тотемдік рулар (пари) және тектік (хуттар) болып бөлінуін сақтап қалды, тайпа көсемдері (нанктер) ықпалды болып саналады.
Халық ауыз әдебиеті, оның ішінде би мен музыка дамыған. Билер сазды конустық барабанда ойнаумен сүйемелденеді, қуыс ағаш діңінен немесе асқабақтан жасалған барабандар, ағаш флейта, бір ішекті скрипка да белгілі.
Ауылдары жазық жерлерде, өзен аңғарларында, қыраттардың етегінде орналасқан, түзу орналасқан. Орталықта староста үйі (манджхи), панчаят кеңесінің мәжіліс алаңы (кулиндруп), құрбандық шалатын орын бар. Үйлері верандалы, сал ағашынан жасалған, олардың арасында балшық пен көң қоспасы жағылған қамыс пен бамбук жақтауы бар. Қабырғалары әктеліп, көбінесе гүлді және геометриялық оюлармен безендірілген. Күріш сабанынан немесе жабынқыштан жасалған шатырлары бар. Тұрғын үйдің ортасындағы ошақт орналасқан. Әр үйде ата-баба рухына тағзым ететін арнайы орын (бхитар) бар.
Әйелдер түрлі-түсті жиектері бар ақ түсті сари киеді, күмістен, жезден, түрлі-түсті шыныдан жасалған зергерлік бұйымдар пайдаланады. Татуировка кең таралған. Ерлер жамбасты жауып тұратын мата, дхоти, лунги, жейде, күрте, сәлде киеді.
Негізгі тағамдары – көкөніс дәмдеуіштері қосылған күріш пен тары бұқтырмасы. Сусындардан - күріш сырасы, Бенгалда - тодди (пальма шарабы). Соңғы уақытқа дейін сүтті тұтынуға тыйым салынған болатын. Басқа индустардан айырмашылығы, санталдар ет, оның ішінде шошқа етін жейді.[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Санталы https://megabook.ru/article/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8B
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/3533815 Мұрағатталған 14 қарашаның 2022 жылы.
- ↑ Значение слова санталы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8B
- ↑ Санталы https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/277887
- ↑ Советская историческая энциклопедия Санталы https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2121503-santaly/
- ↑ Значение слова САНТАЛЫ в Большой советской энциклопедии, БСЭ https://slovar.cc/enc/bse/2038751.html
- ↑ САНТАЛЫ https://gufo.me/dict/history_encyclopedia/%D0%A1%D0%90%D0%9D%D0%A2%D0%90%D0%9B%D0%AB
- ↑ народы мира / Санталы http://www.etnolog.ru/people.php?id=SANT
