Сейтек (тайбұғалық мырза)

Сейтек
Сейтектің Көшім ханның ұлы Әлимен Қашлық үшін шайқасы. Кунгур жылнамасы.
Лауазымы
Ескер (Сібір) жұртының билеушісі
1585/1586 — 1588
Өмірбаяны
Діні	ислам
Дүниеге келуі	шамамен 1563, Қашлық немесе Бұхара
Қайтыс болуы	1591 кейін, 1616
Әкесі	Бекболат

Сейтек (орыс жазба деректерінде Сейдяк, Сейд-Ахмед, Сайд-Ахмад, шамамен 1563 - 1616) — Тайбұға әулетінен шыққан қолбасшы, 1580-ші жылдары Сібір тағына үміткер. Едігердің інісі Бекболаттың ұлы.

Өмірбаяны

Әкесінің өлімінен кейін (1563) Шибан әулетінің билік басына келуіне байланысты анасы Бұхараға қашуға мәжбүр болған. 1585 жылы қайтыс болған Ермактың жеке заттарын бөлісу барысында атаманның шекпенін иеленді. 1585 немесе 1586 жылы Ескер қаласын басып алып, қысқа мерзімге тайбұғалықтардың билігін орнатты. Алайда Көшім ханға, Мәскеу мемлекетіне қарсы ешқандай әскери қимылдар жүргізген жоқ. Әкесі Едігердің саясатын жалғастыра отырып, өзін орыс патшасының вассалы ретінде қарастырған. Сейтек басшылық еткен қысқа уақыт ішінде Ресей үкіметімен достық қарым-қатынас орантуға тырысқан. Сейтек орыс казактарына қарсы ұрыстарға қатысқан батыр болған. 1588 жылы «Қазақ Ордасының ханзадасы» Ораз-Мұхаммедпен бірге Тобольск острогында сібір қолбасшысы Даниил Чулковтың тұтқынына түсіп, күзетшілердің айдауымен Мәскеуге жеткізіледі. Орыс патшасы Борис Годунов оны Сібір хандығы және Қазақ Ордасы арасындағы қарым-қатынастарға пайдалану үшін жылы қарсы алады. Сейтекке жер үлесін бөліп беріп, «мұқтаждық көрмей тұрғылықты өмір сүруге» арналған бау-бақшасы, қора-мүлкі бар жеке қоныс береді. 1591 жылы 1590-1593 жылғы орыс-швед соғысына қатысқан. Қазіргі Ярославль облысында қайтыс болып, сонда жерленген.

Әдебиет

• Солтүстік Қазақстан облысы. Энциклопедия. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2006. – 704 б. ISBN 9965-17-340-0
• Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2.
• Рябинина Е. А., Маслюженко Д. Н. Деятельность последнего сибирского князя Сейдяка Тайбугида в 80-е г. XVI в. // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. — 2017. — № 3. — С. 116. — ISSN 2071-9574.
• Худяков Ю. С. Эпизод пленения Сейдяка и Карачи в Тобольске в 1588 году в истории взаимоотношения российских властей с сибирской татарской элитой (по материалам письменных и изобразительных источников) // Вестник Новосибирского государственного университета. Серия: История. Филология. — 2014. — № 3. — С. 234—242. — ISSN 1818-7919.