Серәскер
Серәскер (осман: سرعسكر, түр. Serasker) — түрік әскерлерінің бас қолбасшысы.
Этимологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Парсы тілінен енген екі бөліктен тұратын сөз сер - бас, ал араб тілінде әскер - сарбаз, жауынгер, осылайша - сарбаздардың басы.
Осман империясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
XVI ғасырдың аяғынан бастап, сұлтандар әскерді жеке басқаруды тоқтатқаннан кейін, бұл атаққа әскерге жауапты ұлы уәзірдің орынбасарлары ие болды. Олар екі және үш бұншық пашалардан сайланды, олар орыс генерал-аншефына сәйкес келді. Әскердегі реформадан кейін - Түркияның соғыс министрі (1826-1908 жылдары). Кабинет иерархиясында Ұлы уәзір мен Шейх әл-Исламнан кейінгі үшінші орынды иеленді.
- Аға Хұсейін паша (1826-1827)
- Қожа Хүсрев Мехмет паша (1827-1836)
- Дамад Джорджиан Халил Рифат Паша (1836-1838)
- Дамад Мехмет Саид паша (1838-1839)
- Дамад Джорджиан Халил Рифат Паша (1839-1840)
- Мұстафа Нұри паша (1840-1842)
- Хафиз Мехмет паша (1842-1843)
- Дарбхор Мехмет Решид паша (1843 ж.)
- Хасан Риза Паша (1843-1845)
- Сүлеймен Рефет паша (1845-1846)
- Қожа Хүсрев Мехмет паша (1846-1847)
- Дамад Мехмет Саид паша (1847-1848)
- Хасан Риза Паша (1848-1849)
- Дамад Мехмет Әли паша (1849-1851)
- Мехмет Рүшди паша (1851-1853)
- Дамад Мехмет Әли паша (1853-1854)
- Хасан Риза Паша (1854-1855)
- Мехмет Рүшди паша (1855)
- Хасан Риза Паша (1855-1857)
- Мүхендис Мехмет Кәмил паша (1857 ж.)
- Мехмет Рүшди паша (1857 ж.)
- Хасан Риза Паша (1857-1861)
- Мехмет Намик-паша (1861 ж.)
- Мехмет Рүшди паша (1861-1863)
- Мехмет Рашид паша (1863 ж.)
- Кечежизаде Фуат Паша (1863 ж.)
- Ибраһим Халил паша (1863 ж.)
- Хұсейін Авни Паша (1863-1866)
- Ширпанлы Әбдулкерім Нәдір паша (1866 ж.)
- Хасан Риза Паша (1866-1867)
- Мехмет Рүшди паша (1867-1869)
- Мехмет Намық паша (1869)
- Хұсейін Авни Паша (1869-1871)
- Ахмед Есад паша (1871-1872)
- Ширпанлы Әбдулкерім Нәдір паша (1872 ж.)
- Фосфор Мұстафа Сидки Паша (1872)
- Мехмет Явер паша (1872 ж.)
- Ахмед Есад паша (1872-1873)
- Хұсейін Авни Паша (1873-1874)
- Ширпанлы Әбдулкерім Нәдір паша (1874-1875)
- Әли Саиб Паша (1875 ж.)
- Хұсейін Авни Паша (1875 ж.)
- Хасан Риза Паша (1875-1876)
- Дервиш Ибраһим паша (1876 ж.)
- Ширпанлы Әбдулкерім Нәдір паша (1876 ж.)
- Хұсейін Авни Паша (1876 ж.)
- Ширпанлы Әбдулкерім Нәдір паша (1876 ж.)
- Мехмет Редиф паша (1876-1877)
- Махмұд Джелаледдин-паша (1877 ж.)
- Мехмет Рауф паша (1877-1878)
- Ыстанбуллу Мехмет Иззет-паша (1878 ж.)
- Махмұд Джелаледдин-паша (1878 ж.)
- Ғазы Осман паша (1878-1880)
- Хұсейін Хұсну паша (1880)
- Ғазы Осман паша (1880-1881)
- Хұсейін Хұсну паша (1881)
- Ғазы Осман паша (1881-1885)
- Әли Саиб Паша (1885-1891)
- Ғазы Осман паша (1891)
- Мехмет Риза Паша (1891-1908)
Қырым хандығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қырым хандығында Ноғай ордасының - Едисан, Бұжақ, Жедішкөл (немесе Седішкөл), Жембойлық мырзалары серәскер деп аталды. Олар үлкен жорыққа Қырым ханының негізгі әскеріне қосылған әскерлерді басқарды. Олар көбінесе тәуелсіз саясат жүргізді, хан тағына үміткерлерді қолдады.
Басқа жағынан, Қырым ханы бұл қызметтерге кіші ұлдарын жиі тағайындайтын. Кейбіреулері ноғай жақтастарына арқа сүйеп, кейіннен хан болды. Негізгі ноғай ордасының серәскерлері Қырым хандығының Күшік диванының (Кіші диван) құрамына кірді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya, Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996, Sayfa:1770-1771, ISBN 975-333-038-3.
- ↑ Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, ISBN 9784281181, 1999