Симуляция гипотезасы
Симуляция гипотезасы (ағылш. simulation hypothesis) — болмыс табиғатына қатысты біртүрлі көзқарас болып, ол барша болмыс атаулы жасанды симуляция (ағылш. artificial simulation), мысалы, компьютерлік симуляция деп тұжырымдайды. Кейбір нұсқалар симуляциялы шындықтың технологиялық дамуын алға тартып, симуляцияның "шынайы" екеніне сендіргісі келеді.
Симуляция гипотезасы философия тарихындағы түрлі скептикалық сценарийлерге ұқсайды. Гипотезаны қазіргі түрінде Ник Бостром танымал етті. Мұндай гипотеза адамның барлық түйсіну тәжірибелеріне сай келеді деген ұстаным философиялық скептицизмнің маңызды эпистемологиялық нәтижесі. Бұл гипотезаның түрлі нұсқалары ғылыми фантастиканың да ерекшелігі, ол көптеген әңгімелер мен кинолардың маңызды сюжеттік элементіне айналған. Бостром ұсынған гипотеза даулы болып келеді, мысалы, теоретик-физик Сабина Хоссенфельдермен оны псевдоғылым[1] деп атаса, космолог Джордж Ф.Р. Эллиспен: бұл гипотеза "техникалық тұрғыдан мүлде іске аспайды", бұл бейне "бас кейіпкердің ғылыми фантастиканы ғылыммен шатастырғанына ұқсайды. Түнгі сыраханадағы пікірталас өміршең теория бола алмайды," - деп мәлімдеген болатын.[2] Симуляция гипотезасына негізделген ірі жорамал "Жер шары бір топ симуляциялаудың ең соңғысы болуы мүмкін" деген идея.
Гипотезаның қайнары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
"Шындық дегеніміз иллюзия" деген тезистің ұзақ философиялық және ғылыми тарихы бар. Бұл скептикалық гипотезаның тамырын антикалық дәуірден бастауға болады. Мысалы, Чжуан-цзының "Түсіндегі көбелек"[3] метафорасында қытай философы Чжуан-цзы бірде түсінде көбелекке айналып кетеді. Ол оянған соң "тегі Чжуан-цзы көбелекке айналды ма, әлде көбелек Чжуан-цзыға айналды ма?" - деп таңырқайды.
Үндістанның Майя философиясында "заттар бізге бар болып көрінеді, бірақ олардың барлығы олардың көрінгенімен бір емес"[4] деген иллюзия ережесі сипатталады.
Ал Ежелгі грек философиясында Анаксарх пен Монимус бар нәрселерді сахналық сызбаға ұқсатып, оларды ұйқыда, немесе жынданған кезде көрген әсерлер секілді деп есептеді.[5]
Ацтектердің философиялық мәтіндері әлемді Теотль (Teotl) сызған сурет, немесе жазған кітап деп тұжырымдайды.[6]
Философиядағы Симуляция гипотезасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ник Бостромның алғышарты:
|
Көптеген ғылыми-фантастикалық жұмыстар, сондай-ақ байыпты технологтар мен футурологтардың кейбір болжамдары болашақта орасан зор есептеу қуатының қол жетімді болатынын болжайды. Бір сәт бұл болжамдар дұрыс деп санайық. Кейінгі ұрпақтар өздерінің аса қуатты компьютерлерімен жасай алатын нәрселерінің бірі - олардың ата-бабаларының, немесе олардың ата-бабалары секілді кісілердің егжей-тегжейлі симуляциясы. Олардың компьютерлері соншалықты қуатты болатындықтан, олар осындай көптеген симуляцияларды орындай алады. Егер симуляция нәзік бөліктерге дейін шебер жасалса, незіделген зерде философиясы дұрыс болса, онда бұл симуляциялы адамдар саналы бола алады. Сөйтіп адамдардың басым көпшілігі табиғи текті нәсілге емес, түпнұсқа нәсілдің озық ұрпақтары симулаяциалап еліктеген адамдар болады. | 
|
Ник Бостромның ойқорытындысы:
|
|
Егер бұл солай болса, ендеше біз түпнұсқа биологиялық емес, симуляциалы зердедеміз деп пайымды ойлауымызға жеткілікті негізіміз болады. Сондықтан, егер біз қазір компьютерлік симуляцияда өмір сүріп жатырмыз деп ойламасақ, онда біздің болашақ ұрпағымыз біздің ата-бабаларымыздың көптеген симуляциясын жасаған (жасай алған) дегенге сенуге құқығымыз болмайды. |
|
— Ник Бостром, Сіз компьютерлік симуляцияда жасап жатсыз ба?, 2003[7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Hossenfelder, Sabine The Simulation Hypothesis is Pseudoscience (February 13, 2021).
- ↑ Ellis, George The multiverse: conjecture, proof, and science (2012).
- ↑ Grabianowski, Ed You're living in a computer simulation, and math proves it (7 May 2011).
- ↑ Lochtefeld James G. The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M — The Rosen Publishing Group, 2002. — P. 433. — ISBN 9780823931798.
- ↑ Sextus Empiricus Against the Logicians 1.88
- ↑ Maffie, James Aztec Philosophy.
- ↑ Bostrom, Nick (2003). "Are You Living in a Computer Simulation?". Philosophical Quarterly 53 (211): 243–255. doi:10.1111/1467-9213.00309. http://simulation-argument.com/simulation.html.
Жалғасты оқу[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- "Симуляцияда өмір сүріп жатырмыз ба?" BBC Focus magazine, March 2013, pages 43–45. Interview with physicist Silas Beane of the University of Bonn discussing a proposed test for simulated reality evidence. Three pages, three photos, including one of Beane and a computer-generated scene from the film The Matrix. Publisher: Immediate Media Company, Bristol, UK.
- "Біз матрикстеміз бе?" by Zeeya Merali, Discover (журнал), December 2013, pages 24–25. субтақырыбы: "Біздің алып компьютерлік симуляция бөлігі екенімізді анықтау үшін физикатер сынақтар ұсынды."
- Conitzer, Vincent. Арғы факттердегі жұмбақ. Open access version of article in Erkenntnis.
- Lev, Gid'on. Матрикстегі өмір. Haaretz Magazine, April 25, 2019, page 6.
- Tom Campbell, Houman Owhadi, Joe Sauvageau, David Watkinson: Симуляция теориясын тексеру. ArXiv 1703.00058.
- Virk, Rizwan. Симуляция гипотезасы: неге АІ, Квантты физика, шығыс мистикасы түгелдей біздің видео ойында екенімізді айтады - осы мәселе туралы MIT компьютер ғалымының көрсетері.
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Симуляцияда өмір сүріп жатырмыз ба? Ник Бостромның Симуляция аргументі сайты.
- Планк деңгейіндегі симуляциялық ғаламды программалау техникалары Мұрағатталған 6 маусымның 2019 жылы.
- Біздің ғалам алып нейрон желісі: өйткені