Солтүстік Каспий өңіріндегі темір жол құрылысының тарихы
Темір жол – халық шаруашылығының және халықтың байланысының негізгі тұтқасы, күре тамыры. Өлкемізде темір жол құрылысы соңғы уақытта дамып, шаруашылықтың басты саласына айналды.
Гурьев-Доссор темір жол құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1925 жылдың басында КСРО Халық шаруашылығы кеңесінің шешімімен Гурьев-Доссор тар табанды темір жолын салу үшін Ембі-мұнай тресінің жанынан құрылыс басқармасы ұйымдастырылды. [1]
Жол салу ерекше қиын жағдайда жүргізілді. Ешбір құрылыс механизмі болмады, трасса бойын ауыз сумен қамтамасыз ету үлкен күшке түсті. 1925 жылы мамыр және маусым айларында жол салу үшін 30 еңбек артельдері құрылды, олардың әрқайсысында 30-35 адамнан болды. Гурьев-Доссор тар табанды темір жол құрылысына Коломенск және Луганск зауыттары паровоздар, Октябрь және Москва-Курск темір жол бөлімдері вагондар, Брянск және Екатеринослав заводтары темір жолға рельс дайындады.[2] Жолшылардың ер еңбегі нәтижесінде Гурьев-Доссор тар табанды 93 километрлік темір жолы 1926 жылы 18 желтоқсанда пайдалануға берілді. Жол бойында ірі үш бекет (Гурьев, Қарабатан, Доссор), 3 разъезд (Сокол, Ескене, Даңғар) іске қосылды. Алғашқы кезде поезд Гурьевтен Доссорға дейін 11 сағат, кейін 7 сағаттай уақытта жүріп өтті. Гурьевтен негізінде су және басқа тауарлар, Доссордан мұнай өнімдері тасылды. 1934 жылы мұнай өндіру қарқыны артуына байланысты Ескенеде тағы бір тар табанды темір сол салынды.
Қандыағаш-Гурьев темір жол құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қандыағаш-Гурьев темір жолы 1939 жылғы 12 ақпанда салынып бітті. Сөйтіп, 518 км.темір жол желісі тартылып, 450 мың шпал төселді, 26 мың тонна рельс, 300-дей көпір мен өткел, 30 бетон тұрба құбырлары іске қосылды. Жол салуға 6 мыңнан астам кұрылысшы қатысты, олардыә 70 % -н астамы жергілікті ұлттың өкілдері боды.1917 жылы түсірілген
1939 жылы 26 ақпан күні 40 вагон тіркелген бірінші пойызы Гурьевке келді. Қандыағаш-Гурьев жолы 1939 жылы желтоқсанда уақытша, 1942 жылы тұрақты іске қосылды. [3] Қандыағаш-Гурьев темір жолы Ембі мұнайының Оралға, Сібірге, Орта Азияға шығуына жол ашты.
Мақат-Ақтау темір жол құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өткен ғасырдың 50-ші жылдары Маңғыстаудан оңай да, арзан алынатын уран кені табылғандыктан, үлкен өндіріс ашып,
қала салу жоспарланды. Осыған байланысты Мақат-Ақтау аралығына темір жол салуға машина жасау министрлігі каржы бөлді.[4]
Құрылысты тұрғызу үшін 1963 жылы 30 қаңтарда №99 құрылыс басқарма ұйымдастырылып, ол ілкіде Мақат елді-мекеніне орналасты. 1963 .жылдан бастап Мақат-Ақтау-Өзен аралығына 712 км.темір жол құрылысы салына бастады. Жол бойында 14 млн. текше метр топырақ төгілді, 400-дей ірілі-ұсакты күрделі құрылыстар (көпір, өткел, дамбы) салынды, 760 шакырым темір жол торабы төселді, 710 шақырым жоғарғы кернеулі электр жүйесі қосылды және 50 мың текше метр тұрғын үйлер салынды. Мақат-Ақтау темір жолы 1966 желтоқсанда уақытша, ал 1969 жылы тұрақты пайдалануға тапсырылды.
Гурьев-Астрахань темір жол құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Темір жол саласындағы тағы бір құрылыс Гурьев-Астрахань темір жолы 1966 жылы салына бастады. Жол бойында 5 станция мен 21 разъезд іске қосылды. 7 миллион текше метр топырақ үйіліп, 56 күрделі кұрылыстар және көптеген мәдени орындары салынды. 330 шақырым темір жол төселіп, 1969 жылы 30 сәуірде жол тапсырылып, жұмысшы поездар жүре бастадьі. Гурьев-Астрахань темір жолы тұрақты пайдалануға 1970 жылы желтоқсанда берілді.
Бейнеу-Қоңырат темір жол құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1972 жылы 24 желтоқсанда Орта Азиямен байланыстыратын төте жол Бейнеу-Қоңырат болат магистралі тұрақты пайдалануға берілді.
Құлсары-Теңіз темір жол құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1986 жылы 4-қазанда ұзындығы 102 шақырым Құлсары-Теңіз темір жолы пайдалануға беріліп жұмысшы поездар жүре бастады.
Мақат-Индер темір жол құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1987 жылы 5 желтоқсанда Мақат-Индер темір жолы пайдалануға берілді.
Қазақстан темір жолы құрамындағы ұзындығы 2 мың шақырым Атырау бөлімшесінде 90-шы жылдардың ортасында 500-ден астам инженерлер, 1,5 мың жарым орта білімді мамандар қызмет еткен еді. Мұнда 80-нен астам станция мен разъездер жұмыс істейді. Отыз шақты пайдалану кәсіпорындары, жол кызметіне қажетті онда ұйымдар бар. Атырау темір жол бөлімшесі - іргелі кәсіпорындарының бірі. Облыс бойынша тасымалданатын барлық жүктің 80 %-нан астамы бөлімше ұжымының үлесіне тиіп отыр.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ғинаятолла Нығмет. Солтүстік Каспий жағалауындағы көлік қатынасы