Соққылы ауа толқыны

Соққылы ауа толқыны ядролық жарылыстың аса қуатты зақымдаушы факторы.Соққылы ауа толқыны аса қуатты қиратқыш күшімен сипатталады және ол жарылыс орталығына жан-жаққа дыбыстан тез жылдамдықпен тарайтын күшті сығылған ауа аймағы болып табылады. Соққылы ауа толқынының қуат көзі — жарылыс орталығындағы миллиард атмосфераға дейін жететін жоғары қысым. Ядролық жарылыстың жанған өнімдері тез таралып, төңірегіндегі ауа қабаттарында қысым туғызады. Тығыздалған ауа массасы одан әрі ұлғаяды да, қысым келесі қабаттарға өтеді.

Осылайша қысым тез бір кабаттан екінші қабатқа етіп Соққылы ауа толқыны пайда болады. Қысымның құрт артуымен сипатталатын ауаның алдыңғы бөлігі Соққылы ауа толқынының аймағы деп аталады. Сығылған ауа массаның ұлғаю есебінен оның қабатынын қалындығы осе түседі де, өзінің жолындағы ұрылыстар мен басқа да объектілерді қиратып, ашық жердегі адамдарды зақымдайды.

Соққылы ауа толқыны Соққылы ауа толқынының қирату күші мен әсер ету радиусы жарылыстың түрі мен қуатына, жер бедеріне, ауа райы жағдайларына байланысты боларды. Соққылы ауа толқынының зақымдау әсерін айқындайтын негізгі көрсеткіштері (параметрі) артық қысым, ауа ағынының жыддамдығы және артық қысымның әсер ету уақыты (сығылу кезеңінің әсер ету уақыты) болып табылады. Соққылы ауа толқынының зақымдаушы әсері ең алдымен артық қысыммен анықталады. Соққылы ауа толқыны әсер еткен кезде, сондай-ақ оның қосалқы зақымынан (үйлер мен ағаштардың және басқадай заттардың сынығынан) адамдардың ішкі орғандары зақымдануы, контузия және әр түрлі зардапты жарақаттар артық қысым 0,2 0,4 кг/см2 болғанда, мұнда адам мертігеді, естуі нашарлап, контузия алады. Артық қысымнын мөлшері, 0.4-0,6 кг/см2 болған кезде адам орташа жарқкат алады: ол ауыр контузия алады, есіту мүшелері зақымданады, мұрын мен құлақтан қан кетеді, аяқ пенқколдың буындары шығады. Ауыр жарақаттану арғық қысым мөлшері 0,6 — 1,0 кг/см2 болған кезде байқалады. Ол ауыр контузия алумен, аяқ-қолдардың сынуымен, құлақ пен мұрыннан күшті қан кетумен сипатталады, өте ауыр жарақат артық қысым 1 кг/см2-ден жоғары болған кезде байқалады. Өте ауыр жарақаттан адамның өлуі де мүмкін. Соққылы ауа толқынының әсерінен қорғанудың негізгі құралдары:

• паналау ғимарттары
• радиациядан қорғану орындары
• адамдардын паналауына ыңғайлап жасалынған метрополитендер мен шахталар
• қарапайым паналау орындары (ор, жыра).