Спонтандық
Спонтандық[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мағынасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Спонтандық- (лат. Spontaneous-өздігінен, ерікті түрде) сыртқы ықпалдардың көмегінсіз, өзінен-өзі туатын немесе пайда болатын құбылыс. Спонтандық ұғымын философиялық тұрғыдан алғашқыда антик атомшылары зерттеді. Мәселен, Эпикур атомның өздігінен ауытқуын дәлелдей келіп, мұны кездейсоқтық пен ерік бостандығын негіздеумен байланыстырды. Алайда спонтандық ұғымы ғылым мен философияда, әсіресе Спинозаның монотеистік ілімінде табиғат спонтандық бүтін, детерминистік, заңдардың күшімен біркелкі басқарылатын механизм ретінде қабылданды. Дүниені түсіндіру әдісінің өрісі тарлығынан көптеген материалистер құдайдың құдіретіне жүгінуге, деизмді жақтауға мәжбүр болды. Дәл осы дәуірде спонтандық тек қана ойлаудың қызметі рефлекциялық прогресс деп танылған тағы бір концепция пайда болды. Мысалы, Декартта , Лейбинцте, Фихтеде, Гегельде тек дүниені тану қызметінің ғана өздігінен ішкі қозғалу қабілеті бар. Ал диалектикалық материализм өздігінен қозғалу принципі дамудың Спонтандық қайшылықтардың тууы мен шешімі кезінде болатынын дәлелдейді. [1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақ Совет Энциклопедиясы. Алматы қаласы,1977 ж. 10-том, Самал Жел-Тегене. 389-бет