Спутник-1
| Спутник-1 | |
|---|---|
 | |
| Ұйымы |  КСРО, ОКБ-1
|
| Тапсырысы | Жасанды серік |
| Ұшыру күн-айы | 4 қазан 1957 ж., 19:28:34 UTC, Байқоңыр |
| Сөре көлігі | Спутник зымыран-тасығышы |
| Тапсырыс ұзақтығы | 3 ай |
| NSSDC нөмірі | 1957-001B |
| Массасы | 83,6 кг |
| Қуаты | 1 ватт |
Спутник-1 — кеңестік ғарыш аппараты, Жердің алғашқы жасанды серігі, 1957 жылы ұшырылды.
Бұл аппаратпен атмосфераның жоғары қабатының тығыздығы, радиосигналдардың ионосферада таралу ерекшеліктері, жасанды денелерді орбитаға шығару жөніндегі теориялық және техникалық есептеулер тексерілді.[1]
Аппараттың диаметрі 0,58 метр болды, антенналарының ұзындығы 2,9 метрге дейін барды.
Хронология
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- 1954 ж., мамыр — Кеңес өкіметі Р-7 екі сатылы зымыранын құрастырып шығаруға бұйрық береді; бірнеше күннен кейін зымырандар бойынша бас конструктор Сергей Павлович Королев Жердің жасанды серігін жасап шығару мүмкіндігі жайында жазады.
- 1955 ж., қыс —космодром салу жұмыстары басталды, ғалымдар жасанды серіктің құрылысын талқылауға кірісті.
- 1956 ж., маусым — Р-7 зымыранын жасанды серікті ғарышқа шығаруға болатындай бейімдеу туралы шешім.
- 1957 ж., қаңтар — Р-7 зымыранын ұшыру сынақтары басталды.
- 1957 ж., ақпан — АҚШ-тан озу үшін Королев ғылыми серіктен гөрі қарапайым аппаратты ұшырған дұрыс болады деген ұсыныс жасайды. Жоба енді Простейший Спутник-1 деп аталатын болды.
- 1957 ж., мамыр — Р-7 зымыранының алғашқы сәтті ұшуы.
- 1957 ж., қыркүйек — жасанды серік сынақтардан сәтті өтті; космодромға Р-7 зымыраны жеткізілді, оның соңғы нұсқасы Спутник зымыраны деп аталды.
- 1957 ж., қазан — Спутник-1 ғарышқа сәтті ұшырылды.
Ұшу хронологиясы:
- 4 қазан — старттан 295 секунд өткенде аппарат эллипстік орбитаға енді: апогейі 947 км, перигейі 288 км болды. Тағы бірнеше секундтан кейін ол бипілдейтін сигналдар тарата бастады.
- 26 қазан — аппарат сигнал таратуды тоқтатты.
- 1958 ж., 4 қаңтар — аппарат Жер атмосферасына кіріп, жанып кетті. Барлығы 1440 айналым жасалды.
Маңызы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Алғашқы Жер серігін ұшыру Ғарыш игеру дәуірінің басталғанын паш етті. Бұл жаңа ғылыми, техникалық және әлеуметтік ізденістерге жол ашты.
Сондай-ақ саяси жағынан ірі оқиға болды. АҚШ беделіне тиген соққы деп қарастырылды.[2] Мысалы, «Юнайтед пресс» мынандай хабарлама таратты: «Жердің жасанды серігі жайындағы талқылаулардың 90 пайызы АҚШ-қа тиесілі болды. Бірақ істің 100 пайызын Ресей орындаған болып шықты...»
Батыс елдерінде «Спутник кризисі» деген ұғым пайда болды. Оны еңсеру үшін ғарыш игеруде өз жетістіктерін көрсету керек болды. АҚШ-ң алғашқы жасанды серігі тек 1958 жылдың 1 ақпанында ғарышқа ұшырылды. Бұл саладағы текетірес тарихқа Ғарыштағы жарыс (Space Race) деген атаумен кірді.
Жасанды серіктердің ұшырылуы интернет байланысының пайда болуына жол ашты (ARPANET телекоммуникациялық желісі туралы қараңыз). АҚШ Қорғаныс министрлігі DARPA (Песрпективті зерттеулік жобалар агенттігін) құрды.
Естеліктер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Калуга қаласының туында Спутник-1 бейнесі салынған (ғарыштану ғылымының негізін қалағандардың бірі Константин Эдуардович Циолковский ұзақ уақыт бойы осы қалада мекен еткен).
- Жасанды серіктің көшірмелері бірнеше елдің қалаларында ескерткіш ретінде орналастырылған.
- Спутник-1 аппаратына көптеген деректі фильмдер және бірнеше фильм мен мультфильм арналған, оның ішінде америкалық Қазан аспаны фильмі және кеңестердің Спутниктегі мурзилка мультфильмі.
- 2007 жылдың 3 қазанында Google сайты оқиғаның 50-жылдығына орай арнайы Google Doodle орнатқан болатын.[3]
- 2017 жылы Плутондағы жазықтардың біріне Спутник атауы берілді — Sputnik Planitia.
-
Калуга туы -
Мәскеудегі ескерткіш
-
Испаниядағы ескерткіш
_03.jpg)
Филателияда
[өңдеу | қайнарын өңдеу]-
КСРО пошта маркасы -
10-жылдығына орай -
15-жылдығына орай -
25-жылдығына орай -
Қазақстан маркасы, 2007 ж. -
Украина маркасы, 2007 ж. -
Қытай маркасы, 1958 жыл -
КСРО маркасы, 1962 жыл -
Албания маркасы, 1962 ж. -
Конго маркасы, 1970 ж. -
Әзербайжан маркасы, 2007 ж.
_-_1970_-_Colnect_973609_-_Sputnik_1_first_satellite_in_space.jpeg)
.jpg){kind=link}
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақ Совет энциклопедиясы, 4-том, 407-бет.
- ↑ The Legacy of Sputnik — The New York Times, 4.10.2007.
- ↑ Sputnik - 50th Anniversary (27 February 2024).
Тағы қараңыз
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Спутник-2 —Хрущёв нұсқауымен Қазан төңкерісінің 40-жылдығына орай ұшырылған жасанды серік, бортында Лайка есімді алғашқы ғарышкер-жануар болды, аппарат 1957 жылдың 3 қарашасында ұшты.
- Спутник-3 —1958 жылдың 15 мамырында ғарышқа ұшырылған ғылыми лаборатория, бұл бастапқыда тұңғыш жасанды серік болады деп қарастырылған, бірақ күрделілігіне орай оның старты кейінге шегерілді.
Сілтемелер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Спутник-1 туралы НАСА сайтында
- Рон Коуэн. Sputnik + 50: Remembering the dawn of the space age — Science News, 2.10.2007
- Александр Милкус. Первый искусственный спутник Земли: шаг в космос — Комсомольская правда, 2021