Суджа жазба ескерткіштері

СУДЖА ЖАЗБА ЕСКЕРТКІШТЕРІ – Солтүстік Моңғолияның Суджа – Диуан аймағынан табылған ежелгі түркі руникалық жазбалары. Суджа жазба ескерткіштерін алғаш Г.Рамстед тауып, аударған. Кейін ескерткіштің жекелеген бөліктерін аударуға С.Е. Малов, А.Н. Бернштам, Ю.А. Зуев, С.Г. Кляшторный, т.б. ат салысты. Ескерткіштердегі жазуды Құтлұғ Баға тарханның бұрынғы бұйрықшысы, ұйғыр қағандығын жаулап алуға қатысушылардың бірі – Бұйла Құтлұғ Ярган жазған. Суджа жазба ескерткіштеріндегі жазбалар Яглакар ханның “қырғыз оғлының” қолынан қаза тапқанын, қырғыз ақсүйегі Құтлұғ Баға Ярганның шаруашылығы мен қоғамдық дәрежесін, оның он ауылы бар екенін және “малына сан жетпейтіндігін” баяндайды. Бірақ сол ауылдар оның иелігінде болды ма, әлде ол Құтлұғ Баға тарханның атынан бұйырып отырды ма, бұл жағы анық айтылмайды. Мұнда жазба авторы өз ұстазына адал берілгендігінің белгісі ретінде жүз ер азаматпен қоныс бөлгендігін айтқан. Зерттеушілердің пікірінше, 9 ғ-дың орта шенінде Қырғыз қағандығының ақсүйектері өндіргіш күштерге де үстемдік ете бастаған. Суджа жазба ескерткіштері Орталық Азия жеріндегі ежелгі түркі тайпаларына тән ірі жазба ескерткіштердің бірі саналады.