Судың минералдығы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Судың минералдығы - суда еріген қатты бейорганикалық (минералдық) заттардың (иондар мен коллоидтер түріндегі) жалпы салмақтық мөлшері. Минералдылықтың түрлері және нақты шамасы (дәрежесі) болады.

Минералдық дәрежесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Судың минералдығының дәрежесіне г/дм3 немесе мг/дм3-мен берілетін, төмендегідей шамалардың бірі жатады:

  • тәжірибелік жолмен анықталған қүрғақ (қатты) қалдық;
  • иондардың қосындысы; минералдық заттардың қосындысы; есептеп шығарған құрғақ қалдық. Минералдылықтың өзгешелігі судың химиялық типімен анықталады.

Судың минералдығының мөлшеріне қарай табиғи сулар:

  • өте тұщы (0,2 г/дм3-ге дейін)
  • тұщы (0,2—1,0 г/дм3)
  • ащы (1-10 г/дм3)
  • жай тұзды (10-35 г/дм3)
  • өте тұзды (35-50 г/дм3)
  • жай тұздық (50-75 г/дм3)
  • тұздық (75- 150 г/дм3)
  • тұзға қаныққан (150-330 г/дм3)
  • тұзға өте қаныққан (330 г/дм3-ден астам) болып ажыратылады.[1]

Химиялық құрамы бойынша[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жер асты суы химиялық құрамы бойынша басым аниондары мен каиондарының негізінде жіктемеленеді.Басым аниондары бойынша бөлінген судың ең көп таралған кластары мыналар: гидрокарбонатты {НСО ~ >25%-экв.), сульфатты (іSO42 >25%-экв), хлоридты (СГ >25%-экв.), күрделі құрамды (сульфатты-гидрокарбонатты, хлоридті-гидрокарбонатты, т.б.)Егер суды жіктеген кезде түздардың құрамы туралы деректер иайдаланылса, онда гидрокарбонатты-кальцийлі, гидрокарбонатты- магнийлі, сульфатты-кальцийлі, хлоридті-кальцийлі және т.б. су бөлінеді. Осылайша, жер асты суын толық сипаттаған кезде оның жалпы минералдану дәрежесі бойынша класы және басым аниондары мен катиондары бойынша типі көрсетіледі. Мысалы, ТМД-ның суропалық бөлігіндегі тереңде жатқан сулы горизонттарды сипаттаған кезде, олардың жалпы минералдылығы 270-350 г/л, құрамы бойынша хлоридті-натрийлі және хлоридті-натрийлі-кальцийлі тұздықтардан тұратыны көрінеді. Жер қыртысының жоғарғы қабаттарында жалпы жағдайда анық білінетін тік бағыттағы гидрохимиялық белдемділік анықталады. Жоғарыдан төмен қарай су мына ретпен орналасады: идрокарбонатты, сульфатты, ал ең соңында хлоридті су белдемдері.[2]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
  2. Байбатша Ә.Б.Жалпы геология (Жер динамикасы): Оқулық.Алматы: ҚазҰТУ. -364 б. Сурет- 132. Кесте-30. Әдебиеттер тізімі 15 атay. ISBN 987-601-228-001-2

География