Сфалерит

Sphalerite
Сфалерит
Негізгі мәліметтер
Санаты	Минерал
Химиялық формуласы	(Zn,Fe)S
Штрунц классификациясы	02.CB.05a
Дана классификациясы	02.08.02.01
Қасиеттері
Түсі	Brown, yellow, red, green, black.
Пішіні	Euhedral crystals – occurs as well-formed crystals showing good external form. Granular – generally occurs as anhedral to subhedral crystals in matrix.
Сингониясы	Isometric hextetrahedral (4 3m)
Егізденуі	Simple contact twins or complex lamellar forms, twin axis [111]
Бөлектік	[110] perfect
Омырылым	Uneven to conchoidal
Қаттылығы Моос шкаласымен	3.5-4
Сызық түсі	brownish white, pale yellow
Мөлдірлік	Transparent to translucent, opaque when iron-rich
Үлес салмақ	3.9–4.2
Оптикалық сипаты	Isotropic
Сыну көрсеткіші	nα = 2.369
Басқа сипаттамалары	non-radioactive, non-magnetic, fluorescent and triboluminescent.
Дереккөздер

Сфалерит (грек. sphaleros – алдамшы), мырыш алдамшысы – сульфидтер класына жататын минерал. Химиялық формуласы: ZnS, құрамында Zn – 67,1%, S – 32,9%. Изоморфты қоспалары: Fe, Cd, Қn, Mn, т.б. Түрөзгерістері:

• түсі ақ, қоспасыз сфалерит – клейофан;
• қара, темірі көп сфалерит – марматит;
• сұр, кадмийлі сфалерит – пршибрамит;
• ұнтақ, 2%-дай кадмийі бар сфалерит – брункит.

Кристалды құрылымы

Кубтық сингонияда кристалданып, тетраэдр, кубоктаэдр, додекаэдр пішінді кристалдар түзеді. Агрегаттары түйірлі, қабыршақ, ұнтақ, колломорфты масса құрайды. Сфалерит – түссіз, ақ, қоспаларына байланысты қара, қызыл қоңыр, жасыл, қызғылт, сарғылт түске өзгереді. Алмастай жылтыр, жымдастығы жетілген; қаттығы 3,5 – 4,0, морт, тығыздығы 3,9 – 4,1 г/см³. Пьезо- және пироэлектрлік қасиеттері бар. Жаратылысы гидротермалдық, кейде пневматолиттік және шөгінділік. Тұтас түйір масса түрінде кварц, галенит, пирит, халькопириттермен бірге кездеседі. Тотыққанда смитсонитке айналады. Қазақстанда Кенді Алтай, Сарыарқа, Қаратау, Жетісу Алатауының полиметалл, мыс кендерінде кездеседі. Сфалерит кентасынан негізінен мырыш, кадмий, индий, галий өндіріледі. Ақ бояу, флюросценциялық экран жасауға қолданылады.

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том