Сфалерит

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту


Sphalerite

Сфалерит
Негізі
Санаты Минерал
Химиялық формуласы (Zn,Fe)S
Strunz classification 02.CB.05a
Dana classification 02.08.02.01
Ерекшеліктері
Түсі Brown, yellow, red, green, black.
Кристал пішіні Euhedral crystals – occurs as well-formed crystals showing good external form. Granular – generally occurs as anhedral to subhedral crystals in matrix.
Сингониясы Isometric hextetrahedral (4 3m)
Twinning Simple contact twins or complex lamellar forms, twin axis [111]
Үгітіндісі [110] perfect
Агреттары Uneven to conchoidal
Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы 3.5-4
Streak brownish white, pale yellow
Diaphaneity Transparent to translucent, opaque when iron-rich
Үлес салмағы 3.9–4.2
Оптикалық сипаты Isotropic
Refractive index nα = 2.369
Басқа сипаттамалары non-radioactive, non-magnetic, fluorescent and triboluminescent.
Дереккөздер [1][2][3]

Сфалерит (грек. sphaleros – алдамшы), мырыш алдамшысы – сульфидтер класына жататын минерал. Химиялық формуласы: ZnS, құрамында Zn – 67,1%, S – 32,9%. Изоморфты қоспалары: Fe, Cd, Қn, Mn, т.б. Түрөзгерістері:

  • түсі ақ, қоспасыз сфалерит – клейофан;
  • қара, темірі көп сфалерит – марматит;
  • сұр, кадмийлі сфалерит – пршибрамит;
  • ұнтақ, 2%-дай кадмийі бар сфалерит – брункит.
Кристалды құрылымы

Кубтық сингонияда кристалданып, тетраэдр, кубоктаэдр, додекаэдр пішінді кристалдар түзеді. Агрегаттары түйірлі, қабыршақ, ұнтақ, колломорфты масса құрайды. Сфалерит – түссіз, ақ, қоспаларына байланысты қара, қызыл қоңыр, жасыл, қызғылт, сарғылт түске өзгереді. Алмастай жылтыр, жымдастығы жетілген; қаттығы 3,5 – 4,0, морт, тығыздығы 3,9 – 4,1 г/см3. Пьезо- және пироэлектрлік қасиеттері бар. Жаратылысы гидротермалдық, кейде пневматолиттік және шөгінділік. Тұтас түйір масса түрінде кварц, галенит, пирит, халькопириттермен бірге кездеседі. Тотыққанда смитсонитке айналады. Қазақстанда Кенді Алтай, Сарыарқа, Қаратау, Жетісу Алатауының полиметалл, мыс кендерінде кездеседі. Сфалерит кентасынан негізінен мырыш, кадмий, индий, галий өндіріледі. Ақ бояу, флюросценциялық экран жасауға қолданылады.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том

  1. Sphalerite. Webmineral. Retrieved on 2011-06-20.
  2. Sphalerite. Mindat.org. Retrieved on 2011-06-20.
  3. Handbook of Mineralogy