Сібір жарасы (инфекциялық ауру)
Анықтамасы.Bacillus anthracis қоздырғышымен шақырылатын, клиникасында терінің серозды геморрагиялық қабынуымен, лимфа түйіндерінің ұлғаюымен, қызба және интоксикациямен сипатталатын жедел бактериальды зоонозды инфекциялық ауру.
Этиологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қоздырғышы Bacillus anthracis
Қасиеті-қозғалмайтын, капсула түзетін грам оң таяқша (антифагоцитарлы әсері бар).Сыртқы ортада спора түзеді. Экзотоксин бөледі, оның әсері:
- тканьдік ісіну
- тканьдік тыныс алу процесінің бұзылысы
- фагоциттер белсенділігін тежейді.
Эпидемиологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Инфекция көзі болып:
- жиі ірі және ұсақ малдар, жылқы (60-85%)
- сирек шошқа, түйе, есе, жабайы жануарлар
Берілу жолдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- контакты
- алиментарлы
- ауа-шаң арқылы
- трансмиссивті
Мерзімділігі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
жаз және күз айлары
Патогенезі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қоздырғыштың ену жолы:
- зақымдалған тері
- тыныс жолдары шырышты қабаты
- асқазан ішек жолдарының шырышты қабаттары
- қоздырғыш кірген жерінде және регионарлы лимфа түйіндерінде көбейеді
- экзотоксин бөледі
- жергілікті әсер (геморрагиялық-некротикалық қабыну)
- жалпы әсері (токсемия) интоксикациялық синдром
Патологиялық[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Паталогиялық анатомиясы:қоздырғыштың орналасқан жерінде (тері, өкпе, ішек және т.б.) тіндердің некрозымен болатын серозды геморрагиялық қабыну дамиды.
Клиникасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Инкубациялық кезең бірнеше сағаттан 14 күнге дейін көбінесе 2-3 күн.
Жіктелуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- терілік
-жайылмалы
2 синдроммен өтеді:- интоксикация синдромы
- ағзалардың зақымдалу синдромы
Терілік түрі 99%.
Карбункулезді[өңдеу | қайнарын өңдеу]
терінің әр жерде орналасқан ісіктердің дамуымен болатын шырышты қабықтардың және регионарлы лимфадениттің коагуляционды некрозы. Жиі қолда және баста көк түсті дақтар түрінде ашып қышу сезімі болады. Бірнеше сағаттан соң дақ түсі қызыл түсті папулезге, 12-24 сағаттан соң серозды геморрагиялық бөліндісі бар көпіршікке айналады. Көпіршікшашты тараған кезде немесе өз бетімен ашылғанда жара пайда болады, қою қоңыр түсті қабыршақты сибирь жаралы карбункул. Ол тығыз инфильтирленген, гиперемияланған болады. Карбункул жекеленген немесе көптеген болады. Пальпацияда регионарлы лимфатүйіндері ұлғайған, ауырсынумен болады.
Эдематозды түрі:[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Эдематозды түрі сирек кездеседі. Кіші көлемді карбункулдың ісінуімен, кейін келе оның некрозы мен мөлшерініңұлғаюы болады. Жұтқыншақтың жұмсақ тіндерінің ісінуіне байланысты асфиксия дамуы мүмкін.
Буллезді түрі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
сирек кездеседі. Қоздырғыш түскен жерде өзіне тән размерлі іші геморрагиялық затпен толған көпіршіктің дамуымен сипатталды.
Жайылмалы формасы:[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Біріншілік генерализивті түрі:[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- қалшылдап тоңу
- гипертермия
- геморрагиялық бөртпелер
- гемодинамикалық бұзылыстар
Екіншілік генерализивті түрі:[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- қалшылдап тоңу
- гипертермия
- интоксикациялық синдром
- бас ауру, құсу
- тахикардия, гипотония
- есінен тану, сандырықтау
- менингеальды симптомдар
- геморрагиялық бөртпелер
- ентігу, цианоз
- инфекциялық-токсикалық шок
Өкпелік түрі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ентігу
- кеуде клеткасының шаншып ауырсынуы
- серозды-геморрагиялық қақырық
- геморрагиялық плеврит
- тыныс жетіспеушілігі
Ішектік түрі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- бас ауырып, айналуы
- қалшылдау, қызба
- ішінің кесіп ауырсынуы
- қанмен құсу
- қан аралас сұйық нәжіс
- ішек парезі, перитонит
Асқынулары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- инфекциялық-токсикалық шок
- өкпе ісігімен бірге жедел тыныс жетіспешілігі
- ми ісінуі
Диагностикасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
сібір жарасының диагностикасы клинико-эпидемиоллгиялық және лабораторлы мәліметтер негізінде қойылады.
- бактериологиялық әдіс (карбункул, қан, қақырық, фекалий (нәжістен) жағынды
- иммунофлюоресценция әдісі
- аллергиялық әдіс (антроксинмен бірге терілік аллергиялық проба)
Салыстырмалы диагностикасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- оба ауруының терілік формасымен
- туляремия
- фурункул, тілме
- пневмония
- дизентерия
- жедел панкреатит
Емі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Емі комплексті
- этиотропты препараттар (пенициллин, тетрациклин, доксациклин, гентамицин, цефалоспориндер) 7-8 күн ішінде
- сібір жарасына қарсы иммуноглобулин
- патогенетикалық және симптоматикалық ем
Соңы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- жақсы (көбінесе терілік формасында)
- өлім (көбінесе септикалық формасында)
Диспансеризация[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сібір жарасымен ауырған науқастар диспансеризацияға жатпайды. Сібір жарасы ошағынлағы эпидемияға қарсы әдістер:
- науқасты жекешеленджіру (госпитализация)
- дезинфекция
- Науқастың қарымқатынаста болған адамдарға экстенді алдын алу жүргізіледі (антибиотикалық сібір жарасына қарсы иммуноглобулин)
Алдын алу[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Ауыл шаруашылығындағы малдар мен адамдарға сібір жарасымен аурудың алдын алуы үшін медико-ветеринарлы комплексте шаралар жүргізу.
- арнайы спецификалық алдын алу (қауіпті топтарға және эпид.көрсеткіштері барларға-тірі вакцина қолдану), иммуниза тері астына немее тері астына немесе тері үстіне қойылады, 2 рет 21 күннен.
Пайдалған әдебиеттер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- http://www.infectology.ru/nosology/infectious/bacteriosis/antrax.aspx Мұрағатталған 2 мамырдың 2014 жылы.
- http://www.medicalj.ru/diseases/infectious/777-sibirskaya-yazva
- http://www.infectology.ru/nosology/infectious/bacteriosis/antrax.aspx Мұрағатталған 2 мамырдың 2014 жылы.
- http://medportal.ru/enc/infection/danger/2/
- http://medkarta.com/?cat=article&id=20455 Мұрағатталған 2 мамырдың 2014 жылы.
- http://vetexpert.pro/zabolevania/infekcionnie/sibirskaya-yazva.html Мұрағатталған 12 сәуірдің 2014 жылы.