Сібір қандығы
| Сібір қандығы | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Erythronium sibiricum (Fisch. et C.A.Mey.) Krylov |
Сібір қандығы (лат. Erythronium sibiricum) – лалагүлдер тұқымдасының қандық туысына жататын ең бір әдемі гүлдейтін көктем флорасының өкілі. Қазақстанда таралуы Алтай тауы мен Шығыс Қазақстан облысымен шектелген. Жапырақты және қылқанжапырақты ормандарда, аласа таулардан орманның жоғарғы шекарасына дейін (теңіз деңгейінен 2400 м). Жер асты бөлігі нәзік, ақ цилиндр формалы, пиязшығы (ұзындығы 5-6 см), сабағы жұқа, биіктігі гүлмен қоса есептегенде 10-30 см шамасында. Жапырағының барлығы екіден, қарама-қарсы орналасқан, кең қандауырша пішінді, күңгірт жасыл, көптеген мрамор тәрізді күрең дақты, гүлдері дара, иілген, жапырақшалары артқа қайырылған. Аталықтары жақсы ерекшеленеді, ашық сары, ұзын тозаңдарымен. Тұманды күндері және салқын түсүден гүлсерігінің жапырақтары иіледі. Осындай жолмен тозаңды суланудан қорғайды. Қандық өсу ортасына байланысты сәуірдің соңынан шілденің басына дейін гүлдейді. Кейде ол 1 минутта 100 гүлдеген түр бір үлкен бір алқап құрады. Гүлдерінің түсі жылдам ауысып отырады – өте күңгірттен, ашық күлгін кейде таза ақ түске. Гүлдеу мерзімі аяқталған соң сабақ жапырылып қалады, жеміс (дөңгеленген қорапша) қақырайды да бір неше ондаған тұқым жерге шашылады. Тұқымды құмырсқалар таратады. Қандық ерте көктемдегі омарталық өсімдік (1 га 45 кг өнім береді) ретінде және сәндік өсімдік жоғары бағаланады. Пиязшықтары маринадталған және қайнатылған түрде жеуге жарамды. Халықтық медицинада жиі қолданылады қан аздықты, жүйке жүйелерін емдейді.