Тайпиндер көтерілісі

Тайпиндер көтерілісі
Дата	желтоқсан 1850 жыл — тамыз 1864 жыл
Орын	Оңтүстік Қытай
Нәтиже	Цин империясының жеңісі Тайпиндердің Аспан Патшалығының құлауы Биліктің аймақтарға ықпалының әлсіреуі Аймақтар әскерлерінің ұлғаюы
Қарсыластар
Цинь империясы Сиан әскері Хуай әскері Кейіннен:  Ұлыбритания  Франция Тайпиндердің Аспан Патшалығы
Қолбасшылары
Сяньфэн (император) Цыси (патшайым) Цзэн Гофань Сэнгэ Ринчен Гуаньвэнь Ли Хунчжан Цзо Цзунтан Чжан Голян† Хэ Чунь  Франция Огюст Проте †  Ұлыбритания Чарльз Джордж Гордон Хун Сюцюань†   (Аспан кнәзі) Ян Сюцин   (Шығыстық князь) Сяо Чаогуй†   (Батыстық князь) Фэн Юньшань†   (Оңтүстіктегі князь) Вэй Чанхуэй   (Солтүстіктегі князь) Ши Дакай†   (Князь-көмекші) Ли Сючэн†   (Адал князь) Ли Шисянь†   (Қызметші князь) Чэнь Ючэн†   (Батыр князь)
Тараптар күші
1 100 000+ 500 000

Тайпиндер көтерілісі ( 1850 - 1864 ) - Қытайдағы Маньчжурлік Цин империясына және шетелдік отаршыларға қарсы шаруалар соғысы. Көтеріліс басшысы Хун Сюцюань Аспандағы Ұлы гүлдену патшалығын (қытайша: пиньинь Тайпинг Тиан Гуо , палл . Тайпин тянь гуо) – көтерілісшілер басып алған аумақтарда болған тәуелсіз мемлекетті құрды.

Тайпин мемлекеті оңтүстік Қытайдың едәуір бөлігін алып жатты, оның қарамағында 30 миллионға жуық адам болды. Тайпиндықтар дәстүрлі қытай діндерін арнайы түсіндірілетін христиандықпен алмастырып, түбегейлі әлеуметтік өзгерістерді жүзеге асыруға тырысты. Тайпиндердң«ұзын шаштылар» деп атаған (қытайша: Палл Чан Мао), себебі олар маньчжурлар Цин мемлекетінің барлық аумағына енгізген тақырбасты шаш үлгісін жоққа шығарған. Сондықтан билік оларды «шашты қарақшылар» деп те атаған (қытайша: пиньинь Фа Зей , палл . fa zei).

Әдебиет

• История Востока в 6 томах. Том IV книга 1 «Восток в новое время (конец XVIII — начало XX в.)». М., «Восточная литература» РАН, 2004. ISBN 5-02-018387-3
• История Китая / под ред. А. В. Меликсетова. М., издательство МГУ, издательство «Высшая школа», 2002. ISBN 5-211-04413-4
• Кара-Мурза Г. С. Тайпины. М., 1950.
• Непомнин О. Е. История Китая: Эпоха Цин. XVII — начало XX века. М., «Восточная литература» РАН, 2005. ISBN 5-02-018400-4
• Новая история Китая. М., 1972.
• Тайпинское восстание 1850—1864. Сборник документов. М., 1960.
• Detailed narrative analysis.
• Волынец А.Н. Деревянные пушки Китая. М., «Эксмо», 2017 г. ISBN 978-5-04-089213-6

Сілтемелер

• 8 томдық кеңестік әскери энциклопедия материалдары негізінде, 7 т.
• Тарихтағы ең үлкен апат: Қытайдағы Тайпин көтерілісі Мұрағатталған 10 қыркүйектің 2012 жылы.