Татар шөпжияры
| Татар шөпжияры | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Ixiolirion tataricum (Pall.) Herb. |
Татар шөпжияры (лат. Ixiolirion tataricum) – шөпжиярлар тұқымдасының Қазақстандағы туыстың жалғыз өкілі, жусанды-қаулы, қаулы-бетегелі далаға шөл және құрғақ тау бетейлеріне тән мекендеуші. солтүстіктен басқа Қазақстанның барлық территориясында кездеседі. Морфологиялық құрылысы және ырғағы бойынша — эфемероид болып табылады. Құрғақ қою қошқыл түсті қабыршақты жұмыртқа тәрізді пиязшық (30-40 см) тереңдей енген, сабағы 50 см-ге дейін биіктікте, жапырағы таспа тәрізді, төменгілері жиылып шоқтанған. Ортаңғылары мен жоғарғылары жайлап қысқара келе, үлбірек гүлжапыраққа ауысады. Гүлдері 3 см-ге дейін биік, қоңрауға ұқсас, қысқа түкті, шашақ гүл шоғырына жиналған. Гүл серігігі жапырақшалары және аталық саны алты, үш ұяшықты (байланыс) дәнекер. Сәуір-мамырда гүлдейді, гүл түсін жиі өзгертеді — өзіне тән көктен сия-көкке, одан-ашық (лиловый), күлгіндеу және аппақ түске дейін. Жемісі созыңқы, түйреуіш тәрізді қауашақ-көмірдей қар түсті, кесек, (үлкен) бірнеше ондаған тұқымы бар. Тұқымынан сондай-ақ вегетативті түрде ұсақ шар тәрізді пиязшықтардың көмегімен жақсы көбейеді. Татар шөпжияры көгалдандыру мақсатында қызықтырады. Барлық аймақтарда ешқандай қиындықсыз тұқымымен де, пиязшығмен де бірге өсіруге мүмкіндік бар, күтімді қажет етпейді. Пиязшығы тістің қызыл еті ойылғанда (стоматит) және асқазан-ішек ауруларын емдеуде қолданылады.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ А. А. Иващенко. Қазақстан өсімдіктер әлемі. Алматыкітап баспасы, 2012.