Таутары Зираты

Таутары Зираты – қола дәуірдің ескерткіші. Түркістан облысындағы Созақ ауданында Баба ата ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 7 км жерде, Таутары сайында орналасқан. Барлығы 27 нысаннан тұрады, мұның 23-і қоршау, 3-еуі тас оба, бір ескерткіш тастан тізілген ғұрыптық құрылыс түрінде. 1953, 1957 – 58 ж. Оңтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы (жетек. А.Г. Максимова) 21 қоршау мен 1 обаны зерттеді. Қоршаулардың 10-ы шаршы пішіндес болса, қалғандары дөңгелек, тікбұрышты түрлерге жатады. Жерлеу камерасының негізгі түрі – кей жағдайда тас жабыны сақталған шұңқыр қабірлер. Мүрделер крематталған тәсілімен отқа өртеліп, қабірге күлі қойылған. Сонымен қатар әшекей бұйымдарда оттың ізі болмауына қарағанда, қабірден бөлек жерде өткізілген крематтау алдында ондай заттар шешіліп алынып, отқа тек мүрдені жаққан. Бір қабірде мүрдені өртемей жерлеу тәсілі кездескен. Заттай деректер тобын қыш ыдыстар, 2 алтын сырға, сондай-ақ қола сақиналар мен шекеліктер, моншақтар құрайды. Бүйірі шығыңқы көзелер қыш ыдыстың негізгі түріне жатады, сирек жағдайда тік бүйірлі ыдыс та кездеседі. Көбіне тарақ қалыппен түсірілген ою түрлерінің арасында штрихталған немесе ашық үшбұрыштар, меандр, қисық сызықтар, шұңқыршалар, т.б. бар. Жерлеу ғұрпы мен заттық деректерінде қола дәуірінің нұра (федоров) және атасу (алакөл) мәдениеттерінің белгілері бірге кездесіп отырады. Зират біздің заманымыздан бұрынғы 15 – 14 ғ-ларға мерзімделеді. Мәдени белгілеріне, сондай-ақ бұйымдардың химиялық құрамының ерекшеліктеріне қарап, ғалымдар қола дәуірінде осы өлкені мекендеген жергілікті тайпалар көршілес өңірлермен, әсіресе, Орталық Қазақстанмен тығыз байланыс жасаған деп пайымдайды.