Ташбих

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Ташбих («салыстыру», «ұқсату») - тар мағынасында - құдіретті жаратушыны адам кейпінде елестету. Батыстың Исламтану ілімінде Ташбихты антропоморфизм, яғни адам кейіптену ретінде түсінеді. Алайда мұсылмандық дін ілімі мен демографиялық әдебиеттерде ол кеңірек мағынада «Аллаһты» кез келген нәрсеге теңеуге де қолданылады. Сондықтан «антропоморфшыларға» тек антропоморфтық көзқарастың ізбасарларын ғана емес, сондай-ақ, Аллаһты адам бейнесінде елестетіндерді де жатқызады. Ташбих идеясы хашауитер «аңызды жасаушылар» ортасынан шықты деп есептелінеді. Ташбихты уағыздаушылардың ең алғашқыларының бірі Мүкәтил б. Сулеймен әл-Балхи (767 ж.ө.), Кахмас б. әл-Хасен (766 ж.ө.), Дәуіт әл-Жау Ариби, Ахмед ал-Хұжайми, т.б. болды. Орта ғасырдың доксоғрафтары Ташбихты екі түрге белді:

  • 1) Құдайдың болмысын

денеге, оның ішінде адам денесіне ұксатты:

  • 2) Құдаша тән атрибуттарды денеге тән,

оның ішінде адамға тән атрибуттарға ұқсату. «Антропоморфшылардың» бұл тобын «әлмүжассима» деп те атады. Ташбихтың екінші түрі алғашқы Исламның ізбасарлары - хауаишілердің, «аңызды жақтаушылардың» арасында кең таралды. Жалпы алғанда, Ташбихтың ұғымы ат-татил ұғымына - Құдайды атрибуттардан ада, абстракты нәрсе деп қарауға қарсы қойылды. Соңғы ұғымды жасаушылар муаттилшілер - мутазилашылар болды.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1